دائو چیست؟ + جدول مقایسه با سازمان سنتی
دائو چیست؟ آیا با سازمان خودگردان غیرمتمرکز آشنایی دارید؟
شاید شما هم گاهی دلتان می‌خواهد از فرط مشکلاتی که برخی کشورهای جهان برای کشورمان ایران به وجود می‌آورند سر به کوه و بیابان بگذارید. حق هم دارید اما صبر کنید، DAO یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز می‌تواند درمانی بر این درد دیرینه باشد.
در دائوها یک سازمان یا شخص خاص نمی‌تواند با اجبار برای دیگران تصمیم بگیرد و همه در سرنوشت خودشان دخیل هستند و حق انتخاب دارند. دائو اگرچه بر بستر بلاکچین ایجاد شده است، اما اگر بتواند به روند موفقیت‌آمیز خود ادامه دهد، می‌تواند تاثیر مناسبی بر دنیای فیزیکی هم داشته باشد.
در این مقاله از همتاپی علاوه بر اینکه شما را با دائو آشنا می‌کنیم و نحوه عملکرد آن را بررسی می‌کنیم، مزایا و محدودیت‌های آن را بیان می‌کنیم و در آخر یک مثال عبرت‌آموز اما اساسی از تاثیر دائو بر فناوری بلاکچین ذکر خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
DAO چیست؟
دائو یا DAO (Decentralized Autonomous Organization) که برگردان فارسی آن سازمان خودگردان غیرمتمرکز است، یک نهاد بدون رهبری مرکزی است.
در این سازمان که توسط کدهای نوشته‌شده در قراردادهای هوشمند ایجاد می‌شود، تصمیم‌گیری‌ها از پایین به بالا است. یعنی یک جامعه سازمان‌دهی‌شده که حول مجموعه‌ای از قوانین خاص بر بستر بلاکچین اداره می‌شود.
دائوها سازمان‌های بومی اینترنتی (Internet-Native) هستند که به طور جمعی توسط اعضای خود اداره می‌شوند و به آنها هم تعلق دارند. آنها همچنین خزانه‌های داخلی دارند که تنها با تایید اعضای دائو قابل دسترسی هستند.
همچنین تصمیمات در یک دائو از طریق پیشنهادهایی (Proposals) که گروه در یک دوره معین به آنها رای می‌دهند گرفته می‌شوند.
آیا بیت کوین هم دائو محسوب می‌شود؟
ممکن است برخی افراد فکر کنند که بیت کوین دائو محسوب می‌شود به این دلیل که غیرمتمرکز است و توسط هیچ نهادی اداره نمی‌شود. اما باید بدانید اگرچه اصطلاح دائو از دهه 1990 جسته و گریخته به کار برده می‌شد، موارد استفاده آن به سال 2013 به بعد باز می‌گردد.
دائو تنها بر پلتفرم‌هایی قابلیت استقرار دارد که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند، مثل اتریوم. پس با توجه به این که شبکه بیت کوین در حال حاضر به صورت گسترده از قراردادهای هوشمند پشتیبانی نمی‌کند می‌توانیم بگوییم بیت کوین به ذات نمی‌تواند به وسیله دائو اداره شود.
| مطالب مرتبط: بیت کوین چیست؟ از مفاهیم پایه تا معامله بیت کوین |
اما یک دائو چگونه کار می‌کند؟
نحوه کار دائو
گفتیم که در دائو تصمیمات از پایین به بالا گرفته می‌شوند، یعنی مجموعه ای از اعضا مالک سازمان هستند. همچنین هر زمان که کدهای موجود در قراردادهای هوشمند معیارهای از پیش تعیین‌شده را برآورده سازند، قوانین به صورت خودکار اجرا می‌شوند.
در ادامه 2 بخش مهم دائو را بر اساس سایت اتریوم بررسی می‌کنیم:
- حاکمیت دائو
- عضویت دائو
حاکمیت دائو
هنگام اداره یک دائو ملاحظات زیادی وجود دارد، مانند نحوه رای‌گیری و طریقه عملکرد پروپوزال‌ها. موارد زیر مهم‌ترین آنها هستند.
-
تفویض اختیار
تفویض اختیار دائو در واقع شبیه به دموکراسی نمایندگی است. دارندگان توکن حاکمیتی آرا به کاربران که خود را نامزد کرده‌اند واگذار می‌کنند و نامزدها متعهد می‌شوند که پروتکل را مدیریت کنند و در جریان امور قرار بگیرند.
مثال چنین موردی را می‌توان دائو ENS دانست.
-
حاکمیت تراکنش خودکار
در بسیاری از دائوها هم تراکنش‌ها در صورتی که حد نصابی از رای مثبت اعضا را داشته باشند به صورت خودکار اجرا می‌شوند.
مثلا در دائو Nouns تراکنش‌ها وقتی اکثریت آرا مثبت را کسب کنند اجرا می‌شوند.
-
حاکمیت چندامضایی
در حالی که دائوها ممکن است هزار عضو رای‌دهنده داشته باشند، وجوه آنها می‌تواند در کیف پولی که بین 5 تا 20 نفر از اعضای شناخته‌شده جامعه مشترک است، قرار داده شود.
به این ترتیب، بعد از رای‌گیری این افراد مطابق با درخواست جامعه و قابلیت چندامضایی وجوه را خرج می‌کنند.
عضویت دائو
مدل‌های مختلفی برای عضویت در دائو وجود دارد که در ادامه آنها را برمی‌شماریم.
-
عضویت بر پایه توکن
عمدتا توکن‌های حاکمیتی را می‌توان بدون نیاز به مجوز (Permissionless) در یک صرافی غیرمتمرکز معامله کرد. نگه داشتن این توکن‌ها برای شما امکان دسترسی به رای‌گیری را فراهم می‌کند. (توصیه می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با صرافی‌های غیر متمرکز سری به مقاله بهترین صرافی غیر متمرکز برای ایرانیان بزنید)
از این توکن‌ها برای کنترل پروتکل‌های غیرمتمرکز گسترده استفاده می‌شود.
مثال معروفی از این نوع عضویت میکر دائو (Maker DAO) است. بیشترین موارد دائو این نوع عضویت را دارند.
|
هر عضو در دائو بر اساس میزان توکن حاکمیتی که در اختیار دارد حق رای دارد. مثلا اگر حسن 100 توکن و فرزین 50 توکن داشته باشند، حق رای حسن دو برابر حق رای فرزین خواهد بود. |
-
عضویت بر پایه سهم
دائوهای بر پایه سهم مجوز بیشتری دارند (More Permissioned) اما همچنان کاملا متن باز هستند.
هر عضو احتمالی می‌تواند برای پیوستن به دائو پیشنهادی (Proposal) ارائه کند که معمولا به شکل اهدای توکن یا کار ارائه می‌شود.
سهم نشان‌دهنده قدرت رای مستقیم و مالکیت است. اعضا می‌توانند در هر زمان با سهم متناسب خود از خزانه خارج شوند.
سهم‌های این گروه معمولا برای سازمان‌های انسان‌محور مثل موسسات خیریه و گروه‌های کارگری یا سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.
Moloch DAO نمونه‌ای از عضویت بر پایه سهم است. این دائو بر تامین مالی پروژه‌های اتریوم متمرکز است. برای عضویت در این دائو ابتدا باید به آنها پیشنهاد عضویت دهید. در نتیجه گروه ارزیابی می‌کند که آیا شما دانش و سرمایه لازم برای عضویت را دارید یا نه.
-
عضویت بر پایه اعتبار
اعتبار (Reputation) نشان‌دهنده اثبات مشارکت و اعطای قدرت در دائو است.
برخلاف عضویت بر اساس توکن یا سهم، دائوهای مبتنی بر اعتبار مالکیت را به مشارکت‌کنندگان منتقل نمی‌کنند. اعتبار را نمی‌توان خرید، انتقال داد یا تفویض کرد.
اعضای دائو باید از طریق مشارکت اعتبار به دست آورند. در این نوع عضویت رای‌گیری زنجیره ای غیرمجاز است و اعضای بالقوه می‌توانند آزادانه پیشنهادهایی برای پیوستن به دائو ارسال کنند. در نتیجه‌ی مشارکت‌هایی که اعضا دارند می‌توانند اعتبار دریافت کنند.
دائوهای برپایه اعتبار هم برای توسعه و مدیریت پروتکل‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شوند و هم در سازمان‌های خیریه، گروه‌های کارگری و باشگاه‌های سرمایه‌گذاری به کار برده می‌شوند.
DX DAO یک دائو بر پایه اعتبار است که کسی نمی‌تواند با پرداخت پول بر آینده آن تاثیر بگذارد.
در حالت کلی دائوها کاملا مستقل و شفاف هستند. از آنجایی که آنها بر روی بلاکچین ساخته شده‌اند، هر کسی می‌تواند کد خود را مشاهده کند. هر کسی همچنین می‌تواند خزانه‌های داخلی خود را حسابرسی کند، زیرا بلاکچین تمام تراکنش‌های مالی را ثبت می‌کند.
اما یک دائو در چند مرحله به کار می‌افتد؟
راه‌اندازی یک دائو در 3 مرحله
راه‌اندازی یک دائو از نظر تکنیکی 3 مرحله اساسی دارد، شامل:
- ایجاد قرارداد هوشمند
- تامین مالی
- استقرار
ایجاد قراردادهای هوشمند برای ایجاد دائو
ابتدا یک توسعه‌دهنده یا گروهی از توسعه‌دهندگان باید قرارداد هوشمندی را برای دائو ایجاد کنند. پس از راه‌اندازی دائو، آنها تنها می‌توانند قوانین تعیین‌شده توسط این قراردادها را از طریق سیستم حاکمیتی تغییر دهند.
به همین دلیل بسیار مهم است که توسعه‌دهندگان قراردادها را به طور گسترده آزمایش کنند تا اطمینان حاصل کنند جزئیات بااهمیت نادیده گرفته نمی‌شود.
تامین مالی برای ایجاد دائو
پس از ایجاد قراردادهای هوشمند، دائو باید راهی برای دریافت بودجه و نحوه اعمال حاکمیت تعیین کند. بیشتر اوقات از روش فروش توکن برای جمع‌آوری سرمایه (عضویت بر پایه توکن) استفاده می‌شود. این توکن‌ها به دارندگان خود حق رای می‌دهند.
استقرار دائو (DAO Deployment)
هنگامی که همه چیز راه‌اندازی شد، دائو باید در بلاکچین مستقر شود. از این مرحله به بعد، ذینفعان در مورد آینده سازمان تصمیم‌گیری می‌کنند. سازندگان سازمان که همان توسعه‌دهندگان قرارداد هوشمند هستند از این به بعد مثل سایر سهامداران هستند و تاثیر برتری بر پروژه ندارند.
تا اینجای کار با دائو و نحوه عملکرد آن آشنا شدید، اما چه نیازی به وجود دائو است؟
چرا به دائو نیاز داریم؟
در جدول زیر تفاوت دائو با سازمان‌های سنتی بیان شده‌اند تا بهتر بتوانید تفاوت‌ها را درک کنید، اما در صورتی که حوصله دارید متن زیر آن را هم مطالعه کنید تا بیشتر با ضرورت دائو آشنا شوید.
| موضوع | دائو | سازمان سنتی |
| سطوح سازمانی | معمولا مسطح (از نظر رتبه بندی اعضا) و کاملا دموکراتیک | معمولا سلسله مراتبی است |
| نحوه اعمال تغییرات | برای اعمال هر گونه تغییر لازم است که اعضا رای دهند | بسته به ساختار، تغییرات را یک فرد یا حزب منفرد ایجاد می‌کنند؛ یا ممکن است رای‌گیری انجام شود |
| نحوه اجرا امور | بعد از رای‌گیری، آرا جمع‌آوری می‌شوند و نتیجه به طور خودکار و بدون شخص ثالث مورد اعتماد مشخص می‌شود | در صورت رای‌گیری، آرا به صورت داخلی و توسط شخص ثالث انجام می‌شود |
| تمرکززدایی | خدمات ارائه‌شده به صورت خودکار و به صورت غیرمتمرکز انجام می‌شود (مثلا توزیع وجوه برای اهداف بشردوستانه) | نیاز به کنترل شدن توسط شخص ثالث یا اتوماسیون کنترل مرکزی دارد که مستعد دستکاری است |
| شفافیت فعالیت‌ها | تمام فعالیت‌ها کاملا شفاف و عمومی هستند | فعالیت‌ها معمولا خصوصی و به ندرت عمومی هستند |
عدم نیاز به اعتماد بین طرفین
دائوها به عنوان سازمان‌های بومی اینترنتی، مزایای متعددی نسبت به سازمان‌های سنتی دارند. یکی از مزایای مهم در دائو عدم اعتماد مورد نیاز بین دو طرف است. در حالی که در سازمان‌های سنتی نیاز است تا به افراد زیادی اعتماد شود ( و نتیجه آن هم لزوما رضایت‌بخش نیست) در دائو صرفا باید به کد اعتماد کرد.
|
البته مسئله قابل اعتماد بودن کد، خود از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ چون در صورتی که خطایی در کد وجود داشته باشد یک هکر ماهر یا حتی کسی که از این نقص مطلع است می‌تواند سرمایه‌های موجود در دائو را به نفع خود ضبط کند. به همین دلیل پیش از پیوستن به هر دائو بهتر است از اعتبار توسعه‌دهندگان آن و کل پروژه اطمینان حاصل کنید. |
اگرچه اگر شما دانش و مهارت کافی در زمینه قراردادهای هوشمند دارید می‌توانید کد را به طور عمومی و گسترده پیش از ورود به دائو آزمایش کنید تا از درست و بی‌نقص بودن آن مطمئن شوید.
سازمان مسطح و غیرسلسله مراتبی
چنین سازمانی (DAO) ساختار سلسله مراتبی ندارد. با این حال هنوز هم می‌تواند در حالی که توسط ذینفعان و معمولا با استفاده از توکن‌های بومی کنترل می‌شود، نردبان رشد و ترقی را طی کند.
نبود سلسله مراتب به این معنی است که هر ذینفعی می‌تواند ایده نوآورانه‌ای را مطرح کند، سپس اگر اکثریت اعضا با آن موافق بودند آن طرح پذیرفته می‌شود و به بهبود دائو کمک می‌کند.
همچنین در یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، اختلافات داخلی اغلب به راحتی و از طریق سیستم رای‌گیری و مطابق با قوانین از پیش نوشته‌شده در قرارداد هوشمند حل می‌شود.
فرصت‌های بیشتر برای بروز ایده‌های جدید
با اجازه دادن به سرمایه‌گذاران برای جمع‌آوری وجوه، دائوها فرصتی برای سرمایه‌گذاری در استارت آپ‌های اولیه و پروژه‌های غیرمتمرکز ایجاد می‌کنند.
البته ذکر این نکته هم مهم است که آنها در سود و زیان پروژه‌های جدید با هم شریک می‌شوند.
تا به اینجا برخی از مزایای دائو بررسی شد، اما آیا دائو گل بی عیبی است که تماما مزیت و خوبی است؟
محدودیت‌های دائو کدام‌ها هستند؟
برخی محدودیت‌های دائو که می‌توانند اثر قابل توجهی بر عملکرد آن داشته باشند در زیر آمده‌اند.
سرعت
در یک شرکت سهامی عام که توسط یک مدیرعامل هدایت می‌شود، ممکن است یک رای واحد برای تصمیم‌گیری در مورد اقدام یا مسیر خاصی برای شرکت نیاز باشد.
اما در یک دائو به هر کاربر فرصتی برای رای دادن داده می‌شود. این امر اگرچه تا حدی به همه اختیار کنترل اوضاع را می‌دهد اما مستلزم یک دوره رای‌گیری است. رای‌گیری می‌تواند فرآیندی زمان‌بر باشد.
دانش
مشابه با مورد سرعت، در یک شرکت سنتی کسی که مدیرعامل است، قاعدتا دانش و تجربه‌ی کافی در مورد امور مختلف مربوط به شرکت را دارد.
این دانش در یک دائو همیشه از همان ابتدا وجود ندارد. ممکن است سطح دانش و تجربه‌ی اعضای یک دائو با هم بسیار متفاوت باشد. این تفاوت می‌تواند تاثیر بالقوه و گاهی منفی بر تصمیماتی که در دائو به رای گذاشته می‌شود داشته باشد.
اگرچه در دائوها توصیه می‌شود که همه‌ی افراد یاد بگیرند چطور به عنوان یک واحد رشد کنند و استراتژی داشته باشند.
ناکارآمدی
وقتی دو ویژگی بالا یعنی دانش و سرعت در دائو وجود نداشته باشند، ناکارآمدی پدید می‌آید. در چنین حالتی دائو به جای تمرکز بر اجرای امورات مد نظر خود باید وقت زیادی را برای تکمیل رای‌گیری یا بدتر از آن آموزش رای‌دهندگان جدید بگذارد.
چنین چیزی جز اتلاف وقت برای دائو (حداقل در ابتدای کار) نخواهد داشت.
امنیت
امنیت پاشنه آشیل هر چیز دیجیتالی در دنیایی پر از هکر است. ایمن بودن همیشه برای پلتفرم‌های بلاکچینی هم از اهمیت بالایی برخوردار بوده است.
یک دائو برای پیاده‌سازی به تخصص فنی قابل توجهی نیاز دارد. بدون آن تصمیم‌گیری‌ها بی‌اعتبار می‌شوند، اعتماد کاربران از بین می‌رود و نهایتا منجر به ترک دائو می‌شود.
اگر دائو به درستی ایمنی‌سازی نشده باشد حتی کیف پول‌های چندامضایی هم توانایی محافظت از آن را ندارند.
اگر می‌خواهید با مسائل امنیتی در دائوها آشنا شوید، مثال زیر یکی از بهترین نمونه‌ها است.
داستان دائو (The DAO) چیست و چرا هک شد؟
پیش از هر چیز بگوییم که این دائو (The DAO) را با دائو اشتباه نگیرید، اولی اسم یک دائو خاص و ناموفق است و منظور از دومی سازمان خودگردان غیرمتمرکز است. برای اینکه اشتباهی در درک قضیه پیش نیاید، ما از لفظ انگلیسی The DAO برای این دائوی خاص استفاده می‌کنیم.
The DAO اولین سازمان خودگردان غیرمتمرکز (دائو) بود که در سال 30 آوریل سال 2016 راه‌اندازی شد. این سازمان (The DAO) بر پایه بلاکچین اتریوم راه‌اندازی شد تا به عنوان نوعی صندوق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر عمل کند.
کسانی که دارای توکن‌های The DAO بودند می‌توانستند از سرمایه‌گذاری‌های سازمان و برداشت سود سهام خود یا بهره‌مندی از افزایش قیمت توکن‌ها سود ببرند.
The DAO در ابتدا پروژه‌ای انقلابی تلقی می‌شد و توانست 150 میلیون دلار در بلاکچین اتریوم و با استفاده از اتر (به عنوان ارز دائو) جمع‌آوری کند. سرمایه‌گذاران با انتقال اتر به قرارداد هوشمند The DAO توکن‌های آن را خریداری می‌کردند. از این تامین سرمایه به عنوان بزرگترین تلاش‌های سرمایه‌گذاری در آن زمان یاد می‌کنند.
اشکال کد و سوءاستفاده هکر
چند روز بعد از فروش توکن‌ها، برخی از توسعه‌دهندگان ابراز نگرانی کردند که اشکالی در کد قرارداد هوشمند The DAO وجود دارد که خرابکاران می‌توانند با استفاده از آن وجوه را بدزدند.
در حالی که یک پیشنهاد حاکمیتی برای رفع اشکال ارائه شده بود، یک یا چندین مهاجم از فرصت پیش آمده استفاده کردند و بیش از 60 میلیون دلار اتر را از کیف پول The DAO خارج کردند.
این هک ضربه بزرگی به شبکه یک ساله اتریوم و به دائوها به طور کلی وارد کرد. چون در آن زمان حدود 14% از کل اتر در گردش در The DAO سرمایه‌گذاری شده بود.
در نتیجه بحث بزرگی پیرامون این مشکل در گرفت. ویتالیک بوترین یکی از بنیانگذاران اتریوم پیشنهاد هارد فورکی را داد که مهاجم را در لیست سیاه قرار می‌داد و از انتقال وجوه توسط آنها جلوگیری می‌کرد. به علاوه در این هاردفورک جدید دارایی‌ها به مالباختگان بازگردانده می‌شد.
مهاجم مدعی شد که وجوه را به روشی کاملا قانونی برداشت کرده است. او (یا آنها!) ادعا کردند که در صورت تصرف در وجوه خود، اقدامات قانونی می‌کنند.
سرانجام هاردفورک گفته‌شده انجام شد، اگرچه برخی از اعضا ترجیح دادند نسخه‌ی قبلی اتریوم یعنی اتریوم کلاسیک را استفاده کنند.
مطالعه مقاله تفاوت اتریوم و اتریوم کلاسیک می‌تواند شما را بیشتر با تاثیرات هک The DAO بر پلتفرم اتریوم آشنا کند.
سوالات متداول
برخی از سوالات متداول درباره دائو به شرح زیر هستند.
دائو چیست؟
دائو یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) یک سازمان بدون رهبری مرکزی بر پایه بلاکچین است که با استفاده از قراردادهای هوشمند ایجاد می‌شود.
یک دائو در چند مرحله راه‌اندازی می‌شود؟
راه‌اندازی هر دائو شامل 3 مرحله است: 1) ایجاد قراردادهای هوشمند 2) تامین مالی دائو 3) استقرار دائو در بلاکچین
چرا به دائو نیاز داریم؟
دائو مزایای زیادی دارد، اما مهم‌تر از همه اینکه در دائو نیازی به اعتماد بین طرفین نیست، همچنین در سازمان مسطح آن همه با هم رای برابری دارند و نهایتا امکان دیده شدن فرصت های بکر و نو بیشتر است.
محدودیت‌های دائو کدام‌ها هستند؟
در دائو سرعت فرآیندهایی مثل رای‌گیری نسبت به سازمان‌های سنتی با یک تصمیم‌گیرنده بسیار پایین‌تر است و همه در دائو دانش تخصصی ندارند. این دو مسئله می‌تواند باعث ناکارآمدی و بازده دائو در ابتدای راه آن شود. به علاوه امنیت همیشه یکی از مسائل مربوط به حوزه بلاکچین است و دائو هم از این قضیه مستثنا نیست.
سخن پایانی
دائو یک سازمان خودگردان مستقل است که همه‌ی اعضای آن فرجام تصمیمات و حاکمیت را در آن بر عهده دارند. این سازمان بر بستر هر بلاکچینی که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند قابل توسعه است.
توسعه‌دهندگان با نوشتن قرارداد هوشمند، جمع‌آوری سرمایه و قرار دادن قرارداد بر بستر بلاکچین یک دائو ایجاد می‌کنند. کسانی که با قوانین از پیش تعیین‌شده دائوها موافق باشند عضو آن می‌شوند. عضویت با خرید توکن پراستفاده‌ترین راه برای حضور و فعالیت در دائو است.
امیدواریم از مطالعه مقاله دائو چیست بهره کافی برده باشید.
