منظور از شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز چیست؟

در عصر اتصال دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی به زندگی روزمره ما تبدیل شده‌اند و نحوه برقراری ارتباط، اشتراک‌گذاری اطلاعات و تعامل ما با یکدیگر را شکل می‌دهند. با این حال، ماهیت متمرکز پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی سنتی نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی، سانسور و کنترل بر داده‌های کاربران ایجاد کرده است. در پاسخ به این مسائل، شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز (decentralized social media) یا به اختصار deso به عنوان یک جایگزین امیدوارکننده ظاهر شده‌اند که رویکردی دموکراتیک و شفاف‌تر برای شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌کنند. در این مقاله، مفهوم شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز، مزایا، چالش‌ها و پتانسیل آن‌ها برای تغییر شکل چشم‌انداز ارتباطات آنلاین را بررسی خواهیم کرد.

آشنایی با شبکه های اجتماعی غیر متمرکز

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز در مقایسه با همتایان متمرکز خود بر اساس مدلی متفاوت عمل می‌کنند. در حالی که پلتفرم‌هایی مانند فیس بوک و اینستاگرام به سرورهای متمرکز تحت مالکیت و کنترل یک نهاد واحد تکیه می‌کنند، شبکه‌های غیر متمرکز داده‌ها را در شبکه‌ای از نود یا گره‌ها در بلاک چین توزیع می‌کنند و نیاز به یک مرجع مرکزی را از بین می‌برند. این معماری توزیع‌شده نه تنها امنیت و انعطاف‌پذیری را افزایش می‌دهد، بلکه کاربران بر داده‌های خود کنترل دارند.

به بیانی ساده‌تر شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام ، واتس اپ، فیس بوک و… تحت نظارت نهادهای مرکزی مثل شرکت متا هستند و اطلاعات و داده‌های شخصی در سرورهای این شرکت‌ها ذخیره می‌شوند. در مقابل شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز یا سوشال مدیا بلاکچینی به جای ذخیره اطلاعات و داده‌های کاربران تحت نظر یک سازمان مرکزی، بر بستر بلاک چین ذخیره شده و کاملا غیر متمرکز و دارای حریم خصوصی هستند.

همانطور که گفتیم یکی از ویژگی‌های کلیدی شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز استفاده از فناوری بلاک چین است. بلاک چین، یک دفتر کل غیر متمرکز است که تراکنش‌ها را در چندین رایانه ثبت می‌کند و ابزاری امن و بدون دستکاری برای ذخیره و اشتراک‌گذاری داده‌ها فراهم می‌کند. با استفاده از فناوری بلاک چین، شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز می‌توانند شفافیت، تغییر ناپذیری و مقاومت در برابر سانسور را تضمین کنند و به کاربران این امکان را می‌دهند که مالکیت و کنترل کامل داده‌های خود را داشته باشند.

مزایای شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز چندین مزیت را نسبت به پلتفرم‌های متمرکز دارند، از جمله:

حریم خصوصی پیشرفته

 برخلاف شبکه‌های متمرکز که داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کنند، شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز با اجازه دادن به افراد برای کنترل دسترسی به اطلاعات شخصی خود، حریم خصوصی کاربر را در اولویت قرار می‌دهند. این امر خطر نقض داده‌ها و نظارت غیرمجاز را کاهش می‌دهد و یک محیط آنلاین امن‌تر را تقویت می‌کند.

مقاومت در برابر سانسور

پلتفرم‌های متمرکز رسانه‌های اجتماعی به دلیل توانایی آنها در سانسور محتوا و از بین بردن برخی نظرات و پست‌های مخالف، با انتقادهایی مواجه شده‌اند. از سوی دیگر، شبکه‌های غیر متمرکز به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر سانسور مقاوم باشند و تضمین کنند که حتی در صورت تلاش‌های سانسور، محتوا در دسترس باقی می‌ماند.

مالکیت داده

 در شبکه‌های اجتماعی متمرکز، کاربران اغلب از مالکیت داده‌های خود صرف نظر می‌کنند. شبکه‌های غیر متمرکز به کاربران این امکان را می‌دهند که مالکیت داده‌های خود را حفظ کنند و تصمیم بگیرند که چگونه آن‌ها را به اشتراک بگذارند و درآمدزایی کنند و رابطه عادلانه‌تری بین کاربران و پلتفرم‌ها ایجاد کنند.

افزایش انعطاف پذیری

پلتفرم‌های متمرکز در برابر اشکال مختلف اختلال، از جمله قطع شدن سرور و حملات سایبری آسیب‌پذیر هستند. شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز، با ساختار توزیع‌شده‌شان، در برابر چنین تهدیداتی مقاوم‌تر هستند و تضمین می‌کنند که ارتباطات و اشتراک‌گذاری اطلاعات می‌تواند حتی در شرایط نامطلوب ادامه یابد.

جامعه محور بودن deso

پلتفرم‌های متمرکز رسانه‌های اجتماعی اغلب به دلیل رویکرد از بالا به پایین به تعدیل محتوا و الگوریتم‌هایی که تعامل را بر کنترل کاربر اولویت می‌دهند، با انتقاد مواجه شده‌اند. رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز، با فناوری بلاک چین، تضاد آشکاری را ارائه می‌دهند و قدرت را مستقیماً در دست کاربران خود قرار می‌دهند و چشم انداز جامعه محور را تقویت می‌کنند. اما این جامعه محوری به چه معناست و چه اجزایی دارد. 

حکمرانی غیرمتمرکز

برخلاف پلتفرم‌های متمرکز که در آن یک نهاد واحد قوانین را دیکته می‌کند، رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز اغلب از مدل‌های حاکمیت زنجیره‌ای استفاده می‌کنند. کاربران توکن‌هایی را در دست دارند (قدرت رای دادن) و به طور جمعی در مورد قوانین پلتفرم، سیاست‌های تعدیل محتوا و حتی توسعه ویژگی‌ها تصمیم می‌گیرند. این مورد به کاربران امکان می‌دهد پلتفرم را بر اساس ارزش‌ها و ترجیحات خود شکل دهند.

اعتدال مبتنی بر جامعه

به جای تکیه بر یک مرجع مرکزی برای حذف محتوا، پلتفرم‌های غیرمتمرکز اغلب از اعتدال مبتنی بر جامعه استفاده می‌کنند. کاربران می‌توانند محتوای مضر را گزارش دهند و جامعه از طریق سیستم‌های رای‌گیری یا ناظران تفویض شده، می‌توانند به طور جمعی درباره سرنوشت آن تصمیم بگیرند. این رویکرد ظریف‌تر و سازگارتر، اعتدال را تقویت می‌کند که ارزش‌های جامعه را منعکس می‌کند.

سیستم‌های شهرت و مشوق‌ها

پلتفرم‌های غیرمتمرکز می‌توانند از توکن‌های رمزنگاری و سیستم‌های شهرت برای تحریک رفتار مثبت و جلوگیری از محتوای مضر استفاده کنند. کاربران می‌توانند توکن‌هایی را برای مشارکت در محتوای ارزشمند و حفظ استانداردهای جامعه، ایجاد یک اکوسیستم خودتنظیم که در آن کاربران برای موفقیت آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، به دست آورند.

جوامع متنوع و علایق ویژه

ماهیت غیرمتمرکز امکان ایجاد پلتفرم‌های تخصصی را فراهم می‌کند که علایق، سرگرمی‌ها یا ایدئولوژی‌های خاصی را تامین می‌کنند. برخلاف پلتفرم‌های متمرکزی که محتوا را یکسان می‌کنند، این امر باعث ایجاد چشم‌انداز اجتماعی متنوع می‌شود که در آن کاربران می‌توانند با افراد همفکر ارتباط برقرار کنند و در بحث‌های معنادار شرکت کنند.

چالش‌ها و محدودیت‌های سوشال مدیا بلاکچینی

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز علیرغم مزایای زیادی که دارند، با چالش‌ها و محدودیت‌های متعددی نیز مواجه هستند:

قابلیت استفاده

بسیاری از شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز هنوز در مراحل اولیه توسعه هستند و ممکن است فاقد ویژگی‌های کاربرپسند و رابط‌های شبیه پلتفرم‌های جریان اصلی یا متمرکز مانند اینستاگرام باشند. این مورد می‌تواند مانعی در برابر پذیرش برای کاربرانی که آشنایی کمتری با فناوری ایجاد کند.

مقیاس پذیری

با افزایش اندازه و محبوبیت شبکه‌های غیر متمرکز، ممکن است با چالش‌های مربوط به مقیاس پذیری و عملکرد مواجه شوند. مقیاس‌ پذیری سیستم‌های مبتنی بر بلاک چین برای جا دادن تعداد زیادی از کاربران و تراکنش‌ها همچنان یک مانع فنی مهم است که توسعه‌دهندگان باید بر آن غلبه کنند.

حکمرانی

شبکه‌های غیر متمرکز بر مکانیزم‌های اجماع برای حاکمیت بر تصمیم‌گیری و حل و فصل اختلافات میان شرکت‌کنندگان متکی هستند. دستیابی به اجماع در یک محیط غیر متمرکز می‌تواند پیچیده باشد و ممکن است به مکانیزم‌های حاکمیتی قوی برای اطمینان از انصاف و پاسخگویی نیاز داشته باشد.

عدم قطعیت نظارتی

چشم‌انداز نظارتی پیرامون شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز همچنان در حال تحول است و سیاست‌گذاران با مسائل مربوط به حریم خصوصی داده‌ها، حقوق مالکیت معنوی و تعدیل محتوای آنلاین دست و پنجه نرم می‌کنند. عدم اطمینان در مورد مقررات آتی می تواند بر رشد و توسعه شبکه‌های غیر متمرکز تأثیر بگذارد.

نحوه کار کردن شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز در مقایسه با پلتفرم‌های سنتی و متمرکز مانند فیس‌بوک یا اپلیکیشن x (توییتر سابق) بر اساس مدلی متفاوت عمل می‌کنند. هدف شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز توزیع کنترل، داده‌ها و حکمرانی در شبکه‌ای از نودها به جای تکیه بر یک مرجع متمرکز واحد است. در اینجا نحوه کار آنها آمده است:

معماری توزیع شده

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز به جای تکیه بر سرورهای متمرکز تحت مالکیت و کنترل یک نهاد واحد، از معماری توزیع شده استفاده می‌کنند. این نودها با استفاده از پروتکل‌های نظیر به نظیر (همتا به همتا) با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و امکان ذخیره سازی و ارتباط غیر متمرکز داده‌ها را فراهم می کنند.

ارتباطات همتا به همتا

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز، بدون نیاز به واسطه، ارتباط همتا به همتا را بین کاربران تسهیل می‌کنند. هنگامی که یک کاربر محتوا را پست می‌کند یا با دیگران در شبکه تعامل دارد، این اطلاعات در سراسر شبکه گره‌ها منتشر می‌شود و به سایر کاربران امکان دسترسی مستقیم به آن را می‌دهد. این مدل ارتباطی همتا به همتا تضمین می‌کند که داده‌ها به یک نقطه شکست وابسته نیستند و می‌توانند به جریان خود ادامه دهند حتی اگر برخی از گره‌ها آفلاین یا در دسترس نباشند. البته با اینکه داده‌ها بر بستر بلاک چین هستند، ولی با روش‌های رمزنگاری مناسب، حریم خصوصی داده‌ها حفظ می‌شود.

تکنولوژی بلاک چین

 بسیاری از شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند تا ابزاری امن و ضد دستکاری برای ذخیره و به اشتراک گذاری داده‌ها فراهم کنند. شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز با ذخیره داده‌ها در یک بلاک چین، اطمینان می‌دهند که اطلاعات امن، شفاف و مقاوم در برابر سانسور یا دستکاری هستند.

مکانیزم‌های اجماع

شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز اغلب بر مکانیزم‌های اجماع برای حاکمیت بر تصمیم گیری و حل اختلافات درون شبکه تکیه دارند. این مکانیزم‌های اجماع تضمین می‌کنند که تمام گره‌ها در شبکه در مورد اعتبار تراکنش‌ها و تغییرات در وضعیت شبکه توافق دارند. با دستیابی به اجماع به صورت غیر متمرکز، این شبکه‌ها می‌توانند بدون نیاز به یک مقام مرکزی فعالیت کنند و اعتماد و شفافیت را در میان شرکت‌کنندگان تقویت کنند.

بهترین پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز 

در این بخش به برخی از پلتفرم‌های برتر این حوزه می‌پردازیم:

twetch & mastodon

اگر به فضای اپلیکیشن x علاقه دارید و به راحتی از آن استفاده می‌کنید، توییچ (twetch) و مستودن (mastodon) را انتخاب کنید. twetch ویژگی‌های میکروبلاگینگ را که می‌شناسید و دوست دارید، ارائه می‌کند که همگی بر پایه بلاک چین ساخته شده‌اند. از طرف دیگر، mastodon از اپلیکیشن x الهام گرفته اما به عنوان شبکه‌ای از سرورهای مستقل به نام “نمونه (instance)” عمل می‌کند. در این خصوص نمونه‌ای را انتخاب کنید که با ارزش‌ها و علایق شما همسو باشد و از تجربه‌ای مشابه اپلیکیشن x با مدیریت کاربر محور لذت ببرید.

steemit & hive

اگر به دنبال ساختن محتوا هستید از استیمیت (steemit) و هایو (hive) استفاده کنید، چون سازندگان محتوا را با توکن‌های ارزهای دیجیتال خود توانمند می‌کنند. با ایجاد و مدیریت محتوای ارزشمند، توکن‌هایی را به دست می‌آورید که می‌توان آن‌ها را معامله کرد یا در پلتفرم استفاده کرد. این مورد یک اقتصاد جامعه محور را تقویت می‌کند که در آن مشارکت‌های شما مستقیماً پاداش می‌گیرند.

dlive & theta.tv

پخش زنده یا همان لایو محبوبیت زیادی پیدا کرده است، اما پلتفرم‌های اصلی معمولاً درآمد سازندگان را کاهش می‌دهند. دی لایو (dlive) و  تتا تیوی (theta.tv) جایگزین‌های غیرمتمرکز ارائه می‌دهند. در dlive، بینندگان مستقیماً به سازندگان رمزارز یا همان ارز دیجیتال می‌دهند، در حالی که theta.tv از توکن اصلی خود برای پاداش دادن به بینندگان و سازندگان استفاده می‌کند و اکوسیستم عادلانه‌تری را تقویت می‌کند.

diaspora & lens protocol

آیا خواهان پلتفرمی هستید که علایق و ایدئولوژی‌های خاص شما را برآورده کند؟ پس ممکن است دیاسپورا (diaspora) و  پروتکل لنز (lens protocol) برای شما مناسب باشد. دیاسپورا به عنوان شبکه‌ای مستقل عمل می‌کند که هر کدام قوانین و فضای خاص خود را دارند. موردی را پیدا کنید که با باورهای شما همسو باشد و با افراد همفکر ارتباط برقرار کنید. پروتکل لنز به سازندگان اجازه می‌دهد تا پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی خود را بر روی بلاک چین بسازند و جوامع و علایق خاصی را تامین کنند.

farcaster و warpcast 

فارکستر (farcaster) به عنوان یک پروتکل غیرمتمرکز رسانه اجتماعی عمل می‌کند. این بدان معناست که از محتوای کاربر به صورت غیر متمرکز، چارچوب فناوری را برای ساخت برنامه‌ها فراهم می‌کند. به آن به عنوان کد منبع باز فکر کنید که هر کسی می‌تواند از آن برای ایجاد پلتفرم رسانه اجتماعی خود استفاده کند.

وارپ کست (warpcast) نیز یکی از اولین و محبوب‌ترین برنامه‌هایی است که بر اساس پروتکل farcaster ساخته شده است و تجربه‌ای شبیه اپلیکیشن x را ارائه می‌دهد و به کاربران امکان می‌دهد پیام ارسال، دیگران را دنبال یا فالو و در بحث‌ها شرکت کنند. در این خصوص و مطالعه بیشتر می‌توانید به مقاله فارکستر و وارپ‌کست مراجعه فرمایید.

آینده شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز

علیرغم این چالش‌ها، شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز نویدهای زیادی برای تغییر نحوه تعامل ما به صورت آنلاین دارند. از آنجایی که آگاهی از مسائل مربوط به حریم خصوصی داده‌ها و سانسور همچنان در حال رشد است، کاربران بیشتری ممکن است به دنبال جایگزین‌هایی برای پلتفرم‌های متمرکز باشند که توانمندسازی و استقلال کاربر را در اولویت قرار می‌دهد. علاوه بر این، پیشرفت‌ها در فناوری بلاک چین و پروتکل‌های غیر متمرکز به رفع نگرانی‌های مقیاس‌پذیری و قابلیت استفاده کمک می‌کنند و شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز را برای مخاطبان وسیع‌تری قابل دسترس‌تر می‌کنند.

علاوه بر این، شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز این پتانسیل را دارند که اشکال جدیدی از خلاقیت دیجیتال و ایجاد جامعه را پرورش دهند. این شبکه‌ها با فعال کردن تعاملات همتا به همتا و حذف واسطه‌ها، افراد را قادر می‌سازد تا به روش‌های جدیدی با هم ارتباط برقرار و همکاری کنند و ایده‌ها را به اشتراک بگذارند. از پلتفرم‌های وبلاگ نویسی غیر متمرکز گرفته تا بازارهای رسانه‌های اجتماعی، امکاناتی است که کاربران می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

شبکه های اجتماعی غیر متمرکز نشان دهنده یک تغییر پارادایم در نحوه تفکر ما در مورد ارتباطات آنلاین و ایجاد جامعه است. با استفاده از فناوری بلاک چین و معماری‌های توزیع شده، این شبکه‌ها جایگزین ایمن‌تر، شفاف‌تر و کاربر محور تر برای پلتفرم‌های متمرکز ارائه می‌کنند. در حالی که آن‌ها هنوز با چالش‌های مرتبط با قابلیت استفاده، مقیاس‌پذیری و عدم قطعیت نظارتی روبرو هستند، حرکت در پشت شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز همچنان در حال رشد است زیرا کاربران بیشتری اهمیت حریم خصوصی داده‌ها و حاکمیت دیجیتال را درک می‌کنند. همانطور که به آینده می‌نگریم، شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز این پتانسیل را دارند که اینترنت را دموکراتیزه کنند و افراد را قادر می‌سازند تا کنترل بر هویت و تعاملات آنلاین خود را به دست آورند.