ارز دیجیتال بانک مرکزی چیست؟

اگر بیت کوین (btc) عالی است، پس چرا نمی‌توانیم از آن برای خرید قهوه یا پرداخت مالیات استفاده کنیم؟ در حالی که بیتکوین نوعی پول دیجیتال است، اما استفاده از آن به عنوان پول رایج ایده آل نیست. احتمالاً استفاده‌های روزمره توسط نوع دیگری از دارایی‌های دیجیتالی ارائه می‌شود و آن ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (cbdc) می‌باشد.

در حالی که اکثر کشورها فقط در حال بررسی ایده ارز کاملا دیجیتالی هستند، برخی کشورهای دیگر در حال پیاده‌سازی آزمایشی آن می‌باشند. اما چه چیزی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (cbdc) را از سایر دارایی‌های دیجیتال متمایز می‌کند؟

فناوری‌های موجود در زمینه جابجایی پول در امور مالی سنتی واقعاً همگام با سرعت تغییرات جهان نبوده است. انتقال ارز از مکانی به مکان دیگر همواره هزینه‌بر بوده و از آنچه ایده‌آل است زمان بیشتری به طول می‌انجامد.

بسیاری از دولت‌ها در حال توسعه نوع جدیدی از ارز دیجیتال هستند. مزیت اصلی این ارزهای دیجیتال افزایش کارایی سیستم‌های پرداخت و هزینه‌های کمتر برای همه افراد است. شما می‌توانید ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را به عنوان پول فیات دیجیتال تصور کنید که بر روی یک لایه فناوری جدید ساخته شده است و از پیشرفت‌های مبتنی بر بلاک چین بهره گرفته است.

به احتمال زیاد در دهه‌ی آینده بسیاری از کشورها از این ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند. در ادامه این مقاله به بررسی و نحوه انجام کار آنها می‌پردازیم؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی (cbdc) چیست؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی (cbdc) نوعِ دیجیتال ارز فیات است. به همین ترتیب، با مقررات دولتی به عنوان نوعی پول، مقرر می‌شود و ارز دیجیتال ملی نیز نامیده می‌شود.

رویکرد طراحی ارز دیجیتال ملی بسته به کشور صادرکننده آن می‌تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از پیاده‌سازی‌ها احتمالاً مبتنی بر بلاکچین (blockchain) یا نوع دیگری از فناوری دفتر کل توزیع شده (distributed ledger technology) خواهد بود، در حالی که سایر موارد پیاده‌سازی احتمالاً فقط یک پایگاه داده متمرکز هستند. برای نشان دادن شکل دیجیتالی ارز فیات در موارد مبتنی بر بلاک چین از توکن (token) استفاده می‌کنند.

اگرچه می‌توان ادعا کرد که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی از رمزارزهایی مانند بیت کوین (bitcoin) الهام گرفته‌اند، اما با آنها کاملا متفاوت هستند. ارزهای دیجیتال ملی توسط یک دولت صادر می‌گردند و به عنوان پول قانونی توسط حکومت اعلام می‌شوند.

رمزارزهایی مانند بیت کوین بدون مرز هستند و توسط هیچ دولت یا نهاد متمرکزی صادر نمی‌شوند. البته این بدان معنا نیست که شما نمی‌توانید با ارزهای دیجیتال ملی پرداخت‌های برون مرزی انجام دهید، اما بیت کوین حتی مرزهای ملی را هم نمی‌شناسد.

بسیاری از بانک‌های مرکزی در حال بررسی یا حتی به طور فعال در حال آزمایش اثبات مفهوم (a proof-of-concept) ارزهای دیجیتال‌ هستند.

کشور چین از سال 2014 در حال بررسی پروژه‌ای تحت عنوان dc/ep است که به عنوان ارز دیجیتال / پرداخت الکترونیکی می‌باشد. پیش از این در شهرهای مختلف یک آزمایش همگانی برای یوان دیجیتال انجام شده است. همچنین، بانک مرکزی اروپا (ecb) در اکتبر سال 2020 در گزارشی پیشنهاد یورو دیجیتال ارائه داده است و مزایای چنین ارز دیجیتالی را ارزیابی کرده است.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (cbdc) چگونه کار می‌کنند؟

از دیدگاه فناوری، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی اساساً یک پایگاه داده است که توسط دولت (یا نهادهای تأیید شده در بخش خصوصی) اداره و کنترل می‌شود. به همین دلیل است که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی یک پایگاه داده مجوزدار است، زیرا فقط عاملان تأیید شده توانایی انجام تراکنش در شبکه را دارند.

به همین ترتیب، نهاد مرکزی کنترل‌کننده این پایگاه داده، توانایی جلوگیری از انجام معاملات، برگرداندن معاملات، مسدود کردن وجوه یا آدرس‌های لیست سیاه را دارد.

بسیاری از ارزهای دیجیتال ملی با استفاده از بلاک چین‌های خاص خود اجرا می‌شوند. با این حال، برخی از آنها ممکن است در بلاک چین‌های عمومی منتشر شوند. به این معنی که، آنها می‌توانند دارایی‌های مجوزدار را بر روی یک لایه‌ی پایه بدون نیاز به مجوز عرضه کنند. این روش می‌تواند بهترین حالت را فراهم کند، زیرا لایه مجوزدار می‌تواند کنترل لازم را برای بانک‌های مرکزی فراهم کند، در حالی که لایه بدون مجوز می‌تواند قوی‌ترین ضمانت‌های امنیتی را ارائه دهد.

با این حال، این نوع عرضه احتمالاً یک روش معمول نخواهد بود. در حال حاضر، هیچ بلاکچین عمومی ابزار تکنولوژیکی لازم را برای این امر ندارد و به اندازه‌ی کافی آزمایش‌های مورد نیازی که به راحتی بتوانند از پس چنین وظیفه‌‌ی مهمی برآیند انجام نشده است.

در مجموع، توصیف کلی نحوه کار ارزهای دیجیتال ملی تا حدودی دشوار است، زیرا هر کشوری رویکرد متفاوت دارد و به احتمال زیاد آنها این فناوری را متناسب با نیازهای خاص خود تنظیم می‌کنند.

مزایای ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (cbdc)

ممکن است قبلاً عبارت «ارائه خدمات بانکداری به افراد محروم از خدمات بانکی» (banking the unbanked) را در رابطه با رمزارزها شنیده باشید. اگرچه این ایده جذابیت‌هایی دارد، اما ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می‌توانند بهتر از رمزارزهای غیرمتمرکز مانند بیت کوین (btc) به این هدف دست می‌یابند. هر شهروند قانونی که به راحتی به یک حساب بانکی دسترسی داشته باشد، می‌تواند از این خدمات مالی بهره‌مند شود.

مزیت دیگر، پیشرفت‌های فناوری که می‌تواند سیستم پولی را بهبود بخشد. در حال حاضر بخش عمده‌ای از پول‌های فیات در اصل اعداد موجود در یک پایگاه داده است، و زیرساخت‌های آن کاملاً قدیمی است. همانطور که می‌دانید ارسال یک ایمیل در بعد از ظهر یک روز تعطیل بیشتر از چند ثانیه طول نمی‌کشد، اما در سیستم مالی سنتی، ارسال پول می‌تواند چندین روز طول بکشد.

طی واکنش‌های اقتصادی به بیماری همه‌گیر کوید 19، مشاهده کردیم که بانک‌های مرکزی باید سریع‌تر از هر زمان دیگری در انجام تراکنش‌ها اقدام کنند. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی ممکن است بانک‌های مرکزی و مؤسسات مالی را قادر سازند تا تغییرات سیاست پولی را بیش از گذشته اعمال کنند. این امر امکان تغییر اساسی در نحوه عملکرد بانکداری مرکزی را به وجود خواهد آورد.

به علاوه، ارزهای دیجیتال ملی پیگیری فعالیت‌های غیرقانونی را برای دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آسان‌تر می‌کند.

مقایسه‌ی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی و استیبل کوین‌ها

بنابراین، همه اینها به طرز وحشتناکی مانند یک استیبل کوین به نظر می‌رسند، درست است؟ از لحاظ عملکردی، تا حدی ارزهای دیجیتال ملی شبیه به استیبل کوین‌ها می‌باشند. هر دو آنها نمایانگر پول فیات به صورت یک توکن دیجیتالی هستند. اما، زیرساخت آنها کاملا متفاوت است.

صدور استیبل کوین‌ها به طور معمول توسط یک نهاد خصوصی انجام می‌شود و آنها نماینده پول‌های فیات یا دارایی‌های دیگر هستند. در واقع باید گفت استیبل کوین‌ها پول‌های فیات نیستند و می‌توان آنها را با ارزشی که نشان می‌دهند نقد کرد. از طرف دیگر، ارزهای ملی توسط دولت به عنوان پول فیات صادر می‌شوند.

مقایسه ارزهای دیجیتال ملی و رمزارزها

همانطور که قبلاً اشاره کردیم، ارزهای دیجیتال ملی با رمزارزها متفاوت هستند. ارزهای دیجیتال ملی توسط بانک مرکزی صادر می‌شوند و از طرف دولت مجوز قانونی دارند. یک ارز دیجیتال ملی همانند یک اسکناس می‌باشد که واحدی برای حسابرسی، وسیله‌ای برای پرداخت و ذخیره‌ی ارزش است.

رمزارزهای واقعی مانند بیت کوین کاملاً متفاوت هستند. آنها توسط یک دولت صادر نشده‌اند و واقعاً خود را درگیر مرزهای ملی نمی‌کنند. آنها بدون مجوز، بدون نیاز به اعتماد و مقاوم در برابر سانسور هستند. علاوه بر این، هیچ نهاد مرکزی کنترل‌کننده شبکه‌ای وجود ندارد. هیچ کس نمی‌تواند آدرس بیت کوین شما را برای همه در لیست سیاه قرار دهد و از انتقال ارز به آدرس والت شما جلوگیری کند.

به نظر شما کدام یک بهتر است؟ ارزهای دیجیتال ملی یا رمزارزها. برای پاسخ به این سوال باید موارد استفاده آنها را در نظر گرفت. این واقعیت که فردی می‌تواند بیت کوین را بدون هیچ واسطه یا انجام هر نوع دستکاری، برای فرد دیگری ارسال کند، ایده‌ی قدرتمندی است. در عین حال، علاوه بر نقاط قوت، رمزارزها نیز نقاط ضعفی دارند. اگر بخش عظیمی از پول به سرقت برود، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ اگر فردی به طور تصادفی پس‌انداز زندگی خود را به آدرس اشتباهی بفرستد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

گاهی اوقات، داشتن یک قدرت برای برگرداندن معاملات یا آدرس‌های لیست سیاه برای یک نهاد مفید است. در سایر مواقع، بهره‌مندی از مزایایی که یک شبکه‌ی غیرمتمرکز مانند بیت کوین می‌تواند به جهانیان ارائه دهد، مفیدتر است.