قیمت بیت کوین چگونه تعیین می‌شود؟
قیمت بیت کوین چگونه تعیین می‌شود؟ بیت کوین (Bitcoin) اولین و بزرگ‌ترین ارز دیجیتال دنیا است که اخیراً مرز صد‌هزار دلار را هم رد کرده و به یکی از ده دارایی بزرگ دنیا از نظر ارزش بازار تبدیل شده است. یکی از شگفت‌انگیزترین ابزارهای سرمایه‌گذاری، که تقریباً همه دوست دارند از نحوه قیمت‌گذاری و نوسانات آن اطلاع پیدا کرده و در‌نتیجه رویش سرمایه‌گذاری کنند. بر همین اساس، در ادامه مقاله قصد داریم در‌خصوص نحوه قیمت‌گذاری بیت کوین، اولین قیمت‌گذاری و تاریخچه آن و موضوعاتی از این قبیل صحبت کنیم. با ما در همتاپی همراه باشید.
آیا بیت کوین قیمت‌گذاری می‌شود؟
قبل‌از اینکه به این سوال پاسخ دهیم که قیمت بیت کوین چگونه تعیین می‌شود، بهتر است ابتدا این سوال را مطرح کنیم که آیا اصلاً بیت کوین قیمت‌گذاری می‌شود؟!
بله. اگر بخواهیم ظاهر قضیه را بررسی کنیم، بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری برای اینکه در یک صرافی لیست شده و خرید‌و‌فروش شود، یک قیمت‌گذاری از سوی پلتفرم معاملاتی مورد‌نظر خواهد داشت. اما این‌طور هم نیست که دست صرافی برای این قیمت‌گذاری‌ها باز باشد و هر‌کسی هر قیمتی که خواست روی یک ارز دیجیتال بگذارد!
در‌واقع، هیچ سازمان یا نهادی بیت کوین را قیمت‌گذاری نمی‌کند و این وضعیت بازار، میزان عرضه و تقاضا و ویژگی‌های زیرساختی خودِ شبکه بیت کوین است که تعیین‌کننده قیمت آن در بازه‌های زمانی مختلف است. هرچند که در همین فاکتور عرضه و تقاضا، می‌توان ردپای بسیاری از دیگر معیارها و عوامل مثل سیاست، جریان‌های اقتصادی و مالی یا حت منازعات و مناقشات بین‌المللی را نیز مشاهده کرد (در ادامه به تفصیل بررسی خواهیم کرد).
بیت کوین، همان‌طور که می‌دانید، اولین ارز دیجیتال دنیا است که در ژانویه ۲۰۰۹ میلادی توسط فردی ناشناس به‌نام ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) راه‌اندازی شده و شروع به کار کرده است.
بیت کوین در حال حاضر توانسته مرز یک‌صد هزار دلاری را هم طی کند! یعنی ازشمندترین ارزی که تاکنون پا به عرصه وجود گذاشته است. این در حالی است که از نظر ارزش بازار نیز این ارز اکنون جزو ده دارایی برتر دنیا است و گوی سبقت را از بسیاری از ارزهای فیات بزرگ دنیا یا دارایی‌های تثبیت‌شده ربوده است!
برای اینکه بیشتر بتوانیم روند قیمت‌گذاری بیت کوین را از زمان راه‌اندازی آن تاکنون درک کنیم، بد نیست نگاهی گذرا به تاریخچه قیمتی بیت کوین و قیمتهای اولیه آن داشته باشیم.
اولین قیمت‌گذاری بیت کوین
زمانی که بیت کوین در سال ۲۰۰۹ میلادی معرفی شد، نه تنها بسیار ارزان بود که حتی قیمت ثابت و مشخصی هم نداشت (قیمت‌گذاری نشده بود). در آن زمان، کاربرانی که صرفاً برای سرگرمی و به‌دلیل علاقه‌مندی به این ارز دیجیتال آن را در سیستم‌های خانگی یا لپ‌تاپ‌های شخصی خود استخراج می‌کردند، در هر دقیقه بالغ بر ۵۰ واحد بیت کوین را استخراج می‌کردند.
این امر نشان می‌دهد که بیت کوین، در ابتدای راه‌اندازی عملاً بی‌ارزش بوده و در قیمتهای بسیار پایینی عرضه می‌شده است.
تاریخ قیمت‌گذاری بیت کوین
اگر مطالعه کرده باشید، احتمالاً می‌دانید که یکی از بزرگ‌ترین، تاریخی‌ترین و جنجالی‌ترین تراکنش‌های بیت کوین مربوط به سال ۲۰۱۰ میلادی است که در آن، فردی به نام لازلو هانیچ (Laszlo Hanyecz) در ازای خرید دو عدد پیتزا تعداد ده‌هزار بیت کوین پرداخت کرده بود! این ده‌هزار واحد بیت کوین در آن زمان چیزی حدود ۲۵دلار می‌ارزید!!
بالاخره، در جولای ۲۰۱۰ میلادی بود که بیت کوین برای اولین بار در بازارهای عمومی با قیمتی بین ۰.۰۰۰۸الی ۰.۰۸دلار خرید‌و‌فروش شد. قیمت‌گذاری که تا پایان سال توانست خودش را به ۰.۳دلار برساند و در سال‌های بعدتر نیز به‌تدریج رشد کرده و به سطحی اکنون شاهدش هستیم صعود کند.
سال ۲۰۱۳، سال بسیار خوبی برای بیت کوین بود؛ سالی که در سایه پوشش‌های رسانه‌ای بیت کوین توانست قیمت‌گذاری هزار دلاری را تجربه کند. در سال ۲۰۱۷ میلادی، این رشد چشم‌گیرتر هم شد و بیت کوین توانست سطح ۱۹هزار دلاری را نیز لمس کند.
در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی، در اوج پاندمی کرونا، بیت کوین توانست بازهم قله‌های موفقیت را درنوردیده و این‌بار به بالای سطح ۶۰هزار دلار صعود کند. هرچند که در سال ۲۰۲۲، زمستان سرد کریپتو با سقوط سم بنکمن فراید (Sam Bankman Fried) و صرافی اف‌تی‌ایکس (FTX) آغاز شد و بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال را از رشد بازداشت.
طی دو سال اخیر، سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ بیت کوین باز هم توانسته روند روبه‌رشد خود را به دست آورد و اکنون، شاهد نوسان آن پیرامون سطح یک‌صد‌هزار دلاری هستیم.
اما سوالی که پیش می‌آید این است که نحوه قیمت‌گذاری بیت کوین چگونه است؟ چه عوامل و فاکتورهایی در قیمت‌گذاری این ارز دیجیتال دخیل هستند؟
نحوه قیمت‌گذاری بیت کوین
بیت کوین، ارز دیجیتال بسیار پر‌نوسانی است که نه‌تنها خودش، بلکه سایر ارزهای دیجیتال – آلت‌کوین‌ها – را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. شما کافی است در مورد نحوه قیمت‌گذاری و نوسانات قیمتی بیت کوین اطلاع داشته باشید تا به‌راحتی بتوانید زمام بازار کریپتو را به دست بگیرید!
مانند هر بازار دیگری، ارزش بیت کوین نیز بر اساس معیار بسیار «عرضه و تقاضا» قیمت‌گذاری می‌شود. در‌واقع، هرچه میزان خریداران این ارز دیجیتال بیشتر باشد، قیمت آن افزایش پیدا کرده و با ازدیاد فروشندگان نیز قیمتش کاهش پیدا می‌کند.
بیت کوین، برخلاف ارزهای فیاتی مثل دلار، یورو یا ریال خودمان، از سوی هیچ نهاد رگولاتوری یا قانونی و دولتی قیمت‌گذاری نمی‌شود. ماهیت بیت کوینی که ساتوشی ناکاموتو معرفی کرده، کاملاً غیر‌متمرکز است. یعنی عرضه‌کننده این ارز دیجیتال مثل ارزهای فیات یک سازمان یا نهاد مرکزی نیست و هیچ‌گونه نظارت و کنترلی نیز بر عرضه یا فعالیت آن وجود ندارد.
این کاربران و نودهای شبکه بلاکچینی بیت کوین هستند که آن را مدیریت کرده و در حد مشخص شده‌ای روی آن کنترل دارند. به همین‌خاطر نیز فقط و فقط پویایی معاملات بیت کوین و استقبال کاربران از آن می‌تواند روی قیمتش تأثیرگذار باشد.
هرچه تعداد کاربران شبکه و همین‌طور خریداران بیت کوین بیشتر باشد، امنیت شبکه ارتقا پیدا کرده و قیمت توکن اختصاصی آن نیز رو به افزایش خواهد گذاشت.
بررسی فنی میزان عرضه بیت کوین
اگر بخواهیم بحث عرضه بیت کوین را بررسی کنیم، بادی دو فاکتور را مد‌نظر قرار دهیم:
- عرضه سیستماتیک بیت کوین توسط شبکه
- عرضه بیت کوین توسط فروشندگان آن در سطح بازار
عرضه سیستماتیک بیت کوین
عرضه سیستماتیک بیت کوین توسط شبکه بلاکچینی آن، رقمی ثابت و مشخص است. اول اینکه سقف عرضه بیت کوین توسط خالق آن تعداد ۲۱میلیون واحد در نظر گرفته شده است. یعنی بیت کوین نهایتاً تا تعداد ۲۱میلیون واحد عرضه خواهد شد و پس آن عرضه این توکن توسط سیستم متوقف خواهد شد.
فرایند عرضه توکن توسط شبکه نیز جالب توجه است. فرایندی که برای عرضه بیت کوین طی می‌شود از قرارِ زیر است:
- تراکنش جدید به شبکه ارسال می‌شود
- داده‌های تراکنش میان نودهای شبکه توزیع می‌شود
- نودها شروع به اعتبارسنجی تراکنش کرده و یک معادله ریاضی را حل می‌کنند
- در صورت تأیید تراکنش، بلوک جدیدی ایجاد شده و در ازای آن تعداد مشخصی توکن ایجاد می‌شود
- نودی که تابع را حل کرده و تراکنش را تأیید کرده است، استخراج انجام داده و توکن‌های جدید را پاداش می‌گیرید
به این ترتیب، هم تراکنش جدید تأیید شد، هم بلوک جدید ایجاد شد، هم توکن‌های بیت کوین جدید استخراج شدند – عرضه صورت گرفت – و هم نودهای فعالی که به اعتبارسنجی تراکنش‌ها و بزرگ‌تر شدن شبکه کمک کرده‌اند پاداش کارشان را گرفتند و انگیزه بیشتری برای فعالیت دارند!
تا این‌جای کار به زبان خیلی ساده توضیح داده تا همه مخاطبین بتوانند درکش کنند. اما نکته‌ای که جا ماند، تعداد توکن‌های بیت کوینی است که در هر استخراج ایجاد می‌شوند. تعداد این بیت کوین‌ها، در ابتدای راه‌اندازی شبکه بیت کوین، این تعداد ۵۰ واحد بود. یعنی با ایجاد هر بلوک جدید، ۵۰ واحد بیت کوین عرضه می‌شد. اما به‌خاطر مکانیسم هاوینگ (Halving) این رقم هر چهار سال یک‌بار نصف می‌شود. یعنی:
| زمان هاوینگ | تعداد کوین‌های به ازای هر بلوک |
| سال ۲۰۰۹ میلادی | ۵۰ واحد |
| سال ۲۰۱۲ میلادی | ۲۵ واحد |
| سال ۲۰۱۶ میلادی | ۱۲.۵ واحد |
| سال ۲۰۲۰ میلادی | ۶.۲۵ واحد |
| سال ۲۰۲۴ میلادی | ۳.۱۲۵ واحد |
یعنی در حال حاضر، تا هاوینگ بعدی، تعداد بیت کوین‌هایی که با هر بلوک جدید عرضه می‌شوند معادل ۳.۱۲۵ واحد است. پس عرضه بیت کوین از این نظر روزبه‌روز در حال کاهش است و این می‌تواند باعث خاصیت ضد‌تورمی در بیت کوین شده و به‌مرور زمان قیمت آن را افزایش دهد.
عرضه بیت کوین توسط فروشندگان
از طرفی، به دلایل مختلفی ممکن است عرضه بیت کوین توسط فروشنده‌های آن در بازار و خصوصاً نهنگ‌های بیت کوین کاهش یا افزایش پیدا کرده و روی قیمت آن تأثیر بگذارد.
عواملی که باعث می‌شوند عرضه بیت کوین توسط فروشندگان افزایش پیدا کند، شامل سه‌دسته زیر می‌شوند:
- عوامل کلان اقتصادی
- عوامل مرتبط با بازار ارزهای دیجیتال
- رویدادهای خاص
از جمله عوامل کلان اقتصادی، می‌توان به سیاست‌های پولی کلان، تغییرات نرخ بهره یا انتظار داده‌های اقتصادی مهم اشاره کرد. بارها مشاهده کرده‌اید که مثلاً با خبر افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو یا حتی تثبیت آن، فروشنده‌ها شروع به فروش توکن‌های خود کرده‌اند و باعث ریزش قیمت بیت کوین و آلت‌کوین‌ها در بازار شده‌اند.
در‌مورد عوامل مرتبط با دنیای کریپتو، می‌توان به مثال عینی صرافی اف‌تی‌ایکس (FTX) اشاره کرد. یک صرافی بسیار بزرگ و معتبر سقوط می‌کند، کسی که در رأس آن بوده – سم بنکمن فراید – به کلاهبرداری متهم شده و حکم حبس ابد می‌گیرد، به دنبال آن بسیاری از دیگر صرافی‌ها و سرمایه‌گذاران نیز سقوط می‌کنند و نتیجه این فروپاشی‌های دومینویی، فروش یک‌باره بیت کوین و آلت‌کوین‌ها و سقوط بازار است!
در‌خصوص رویدادهای خاص نیز می‌توان مثال‌های بسیاری را آورد:
- تشدید آتش جنگ بین کشورهای مختلف دنیا
- روی کار آمدن فردی مثل بایدن که مخالف ارزهای دیجیتال است
- مخالفت سرسختانه نهادهای رگولاتوری – مثل کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) – با بیت کوین و …
همه این عوامل می‌توانند روی احساسات سرمایه‌گذاران تأثیر منفی گذاشته و آن‌ها را ترغیب به فروش بیت کوین و در‌نتیجه دامن‌زدن به کاهش قیمت آن در بازار به‌واسطه افزایش عرضه کنند.
البته، در برخی موارد نیز شاهد افزایش عرضه به دلایل خاص دیگری هستیم که بی‌ارتباط به سرمایه‌گذاران یا نهنگ‌های بازار است. مثل جریان فروش دارایی‌های رمزنگاری‌شده دولت آلمان که برای مدتی بازار بیت کوین و ارزهای دیجیتال را به معنای واقعی کلمه از رونق انداخت!
بررسی فنی میزان تقاضا برای بیت کوین
اما ببینم که میزان تقاضا برای بیت کوین به چه عواملی بستگی دارد؟ سه دسته‌بندی بالا که برای عرضه عنوان شدند، در بخش تقاضا نیز مورد‌توجه هستند:
- عوامل کلان اقتصادی
- عوامل مرتبط با بازار ارزهای دیجیتال
- رویدادهای خاص
برای هریک از موارد فوق، یک‌سری مثال هم می‌‌آوریم.
عوامل کلان اقتصادی مثل:
- کاهش نرخ تورم
- کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو
- یا انتشار داده‌های اقتصادی کلان مثبت توسط دولت‌های بزرگ و …
همه این عوامل می‌توانند باعث نگرش و احساسات مثبت در سطح بازار شده و تقاضا را برای بیت کوین تا سطح بسیار زیادی افزایش دهند. در‌نتیجه، می‌توان انتظار افزایش قیمت بیت کوین و به‌تبع آن آلت‌کوین‌ها را در بازار داشت.
عوامل مرتبط با دنیای کریپتو ارزهای دیجیتال مثل:
- انتشار نکته‌نظرات یا توئیت‌های مثبت افراد سرشناسی مثل ایلان ماسک در‌خصوص بازار کریپتو
- راه‌اندازی صندوق‌های قابل معامله در بورس اسپات (ETF) بیت کوین توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار و …
در خصوص رویدادهای خاص نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا
- کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک در مناطق مختلف دنیا مثل اتمام جنگ روسیه و اوکراین و …
برای درک این موضوع، کافی است نیم‌نگاهی به نمودار قیمتی بیت کوین در ساعات اولیه ترور ترامپ بیندازید! به محض ترور ناموفق ترامپ در سال گذشته میلادی، با افزایش شانس او برای پیروزی در انتخابات، تقاضا برای بیت کوین سر به فلک گذاشته و قیمت آن برای مدتی به‌شدت افزایش یافت.
البته، ناگفته نماند که ویژگی‌های ذاتی شبکه بیت کوین و مکانیسم‌هایی مثل هاوینگ نیز می‌تواند روی تقاضای این دارایی تاثیرگذار باشد. به‌عنوان مثال، در‌نتیجه رویداد هاوینگ، هر چهار سال یک‌بار تعداد زیادی از دستگاهی‌های ماینر قدیمی از رده خارج می‌شوند چون دیگر بازدهی و توجیه اقتصادی ندارند (بسته به هزینه‌ها پاداش‌شان نصف شده و دیگر مقرون‌به‌صرفه نیستند).
این امر، در کوتاه‌مدت می‌تواند با کاهش هش ریت شبکه، منجر به کاهش سختی شبکه هم بشود؛ پس در‌نتیجه انگیزه نودهای ماینر موجود بیشتر می‌شود و نهایتاً در بلند‌مدت می‌توانیم شاهد افزایش تقاضا برای بیت کوین و افزایش قیمت آن باشیم (بر اساس داده‌های تاریخی حدوداً یک‌سال پس از هر هاوینگ).
در کنار این موارد، برخی معیارهای دیگر هم روی افزایش تقاضا برای بیت کوین تأثیرگذار هستند:
- رویکردها و مواضع دوستانه‌تر سیستم‌های سنتی و متمرکز نسبت به کریپتو
- پذیرش گسترده‌تر بیت‌کوین و راه‌آمدن طیف گسترده‌ای از دولت‌ها و نهادهای رگولاتوری با آن
- پوشش بیشتر بیت کوین و ارزهای دیجیتال توسط رسانه‌های جمعی، رسمی و غیر‌رسمی در سطح دنیا و …
همه این موارد دست در دست هم داده‌اند تا تقاضا برای بیت کوین روزبه‌روز بیشتر شده و قیمت آن به‌شدت در حال رشد باشد.
جمع‌بندی
بیت کوین (Bitcoin)، اولین ارز دیجیتال دنیا است که در ژانویه ۲۰۰۹ میلادی توسط فردی ناشناس به‌نام ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) راه‌اندازی شده و شروع به کار کرده است.
بیت کوین، برخلاف ارزهای فیاتی مثل دلار، یورو یا ریال خودمان، از سوی هیچ نهاد رگولاتوری یا قانونی و دولتی قیمت‌گذاری نمی‌شود. ماهیت بیت کوینی که ساتوشی ناکاموتو معرفی کرده، کاملاً غیر‌متمرکز است. یعنی عرضه‌کننده این ارز دیجیتال مثل ارزهای فیات یک سازمان یا نهاد مرکزی نیست و هیچ‌گونه نظارت و کنترلی نیز بر عرضه یا فعالیت آن وجود ندارد.
مهم‌ترین عاملی که در قیمت‌گذاری بیت کوین تأثیرگذار است، عرضه و تقاضا است. فاکتورهایی که در بحث عرضه و تقاضای بیت کوین دخیل هستند، شامل سه دسته‌بندی می‌شوند:
- عوامل کلان اقتصادی
- عوامل مرتبط با بازار ارزهای دیجیتال
- رویدادهای خاص
مثال‌ها و توضیحات هریک از این عوامل در متن مقاله به‌تفصیل توضیح داده شده است. ضمن آن‌که در بحث عرضه بیت کوین، ما با محدودیت عرضه سیستماتیک بیت کوین نیز روبه‌رو هستیم که دارای سقف ۲۱میلیون واحدی بوده و از فرایند هاوینگ پیروی می‌کند و بنابراین عرضه بیت کوین را محدود کرده و به آن خاصیت ضد‌تورمی داده است.
