الگوریتم اثبات سهام نیابتی (DPOS) چیست؟
الگوریتم اثبات سهام نیابتی، گونه‌ای از الگوریتم‌های اثبات سهام است که در آن کاربران به‌جای اینکه برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها با یکدیگر رقابت کنند، به نمایندگانی رأی می‌دهند تا این وظیفه را به‌جای آنها بر عهده بگیرند. این سازوکار اعتبارسنجی، رویکردی کارآمدتر و سریع‌تر نسبت به بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات کار مانند بیت کوین است.
مکانیزم اجماع، هسته اصلی هر بلاک چین است. اجماع به این اشاره دارد که چگونه تمام نود یا گره‌ها در یک شبکه در مورد وضعیت یک بلاک چین توافق دارند. هر پروژه ارز دیجیتال بنا به نیاز خود از یکی از انواع مکانیزمهای اجماع استفاده می‌کند. اکنون، برخی از نوآورانه‌ترین و محبوب‌ترین بلاک‌چین‌های امروزی مانند اتریوم از این سازوکار اثبات سهام (PoS) استفاده می‌کنند.
البته همه بلاک چین‌های مبتنی بر این الگوریتم سازوکار یکسانی ندارند. چگونگی پیاده‌سازی و عملکرد هر الگوریتم اثبات سهام می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بین بلاک چین‌های مختلف متفاوت باشد. درحالی‌‌که اصل ساوزکار این مکانیزم اجماع اثبات سهام در بلاک چین‌های مختلف یکسان است، اما قوانین، پروتکل‌ها و مکانیزمهای خاص آنها می‌تواند متفاوت باشد.
این همان جایی است که الگوریتم اثبات سهام نیابتی (Delegated Proof of Stake) یا به اختصار DPoS متمایز می‌شود. این الگوریتم، از نوع خاصی از مکانیزم اجماع اثبات سهام است که دارای سازوکار رأی‌گیری، تفویض یا سپردن اختیار برای دموکراتیک‌ترکردن فرآیند است. توضیح سختی است؟ در ادامه به بررسی بیشتر این نوع از اجماع بلاک چین می‌پردازیم تا این مفهوم را به‌سادگی درک کنید.
الگوریتم گواه اثبات سهام نیابتی چیست؟
یک شبکه بلاک چین را به‌عنوان جامعه‌ای تصور کنید که افراد باید در مورد پیشنهادات گوناگون تصمیم بگیرند. الگوریتم اثبات سهام نیابتی مانند یک سیستم رأی‌دهی دموکراتیک است که در آن کاربران، نمایندگان مورد اعتماد خود را برای تأیید و اضافه‌کردن بلوک‌های جدید به بلاک چین انتخاب می‌کنند. این نمایندگان شبیه به اعتبارسنج‌ها یا ولیدیتورها (Validator) در سیستم‌های اثبات سهام هستند که توسط جامعه و از طریق رأی‌گیری انتخاب می‌شوند.
به‌عنوان مثال، به کلاسی فکر کنید که دانش آموزان باید در مورد یک قانون جدید کلاس تصمیم بگیرند. به جای اینکه همه با هم بحث کنند، چند همکلاسی مسئول را انتخاب می‌کنند تا در مورد بهترین گزینه بحث کنند و رای دهند. این نمایندگان منتخب مانند نمایندگان در یک سیستم اثبات سهام نیابتی عمل می‌کنند. لازم به ذکر است به این نوع اجماع، الگوریتم گواه اثبات سهام وکالتی یا واگذار‌شده نیز می‌گویند.
اثبات سهام DPos چگونه کار می‌کند؟
به بیان ساده، مکانیزم اثبات سهام نیابتی با استفاده از یک فرآیند دموکراتیک کار می‌کند. در این حالت کاربران شبکه رأی به تفویض حقوق خود برای اعتبارسنجی بلاک‌ها به نمایندگانی می‌دهند که شاهدان (Witnesses) نامیده می‌شوند. محدودیتی در تعداد نمایندگان انتخاب‌شده برای هر بلوک وجود دارد و برای هر بلاک چین با استفاده از این مکانیزم اجماع متفاوت است. این بدان معناست که نمایندگان یک بلوک ممکن است نمایندگان بلوک بعدی نباشند.
اکنون، برای انتخاب این نمایندگان، کاربران با قفل‌کردن توکن‌هایشان در یک استخر سهام‌گذاری (Staking Pool) و اتصال آنها به یک نماینده خاص، به آنها رأی می‌دهند. نماینده‌ای که بیشترین توکن را داشته باشد می‌تواند یک بلوک را اعتبارسنجی یا ولیدیت کند و کارمزد تراکنش مربوطه را به‌عنوان پاداش دریافت کند. در مرحله بعد، نماینده بر اساس سهم هر کاربر، جوایز را بین کاربرانی که از آن حمایت کرده‌اند توزیع می‌کند.
مزایای اثبات سهام DPos چیست؟
اثبات سهام نیابتی چندین مزیت را نسبت به سایر مکانیزمهای اجماع، به ویژه اثبات کار (PoW) دارد که توسط بیت کوین استفاده می‌شود. در ادامه برخی از مزایای کلیدی الگوریتم اثبات سهام نیابتی آورده شده است:
مقیاس‌پذیری
بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات سهام واگذار‌شده می‌توانند حجم تراکنش‌های بسیار بالاتری را در مقایسه با اثبات کار پردازش کنند. با تعداد ثابتی از نمایندگان منتخب که تراکنش‌ها را تأیید می‌کنند، شبکه می‌تواند تراکنش‌ها را سریع‌تر پردازش کرده و به توان عملیاتی بیشتری دست یابد.
کاهش مصرف انرژی
اثبات سهام نیابتی نیاز به توان محاسباتی گسترده مورد نیاز برای استخراج در الگوریتم اثبات سهام را از بین می‌برد. این مورد به معنای یک سیستم بسیار پایدارتر و سازگار با محیط زیست است.
تراکنش‌های سریع‌تر
با توجه به فرآیند اعتبارسنجی کارآمد با تعداد ثابتی از نمایندگان، بلاک چین‌های مبتنی بر این الگوریتم می‌توانند تراکنش‌ها را در مقایسه با اثبات کار بسیار سریع‌تر تأیید کنند که منجر به تسریع عملکرد کلی شبکه می‌شود.
فرایند دموکراتیک‌تر
اگرچه قدرت رأی‌دادن اغلب به مقدار سرمایه‌گذاری گره خورده است، الگوریتم اثبات سهام واگذار‌شده به طیف وسیع‌تری از کاربران اجازه می‌دهد تا در ایمن‌سازی شبکه در مقایسه با اثبات کار که استخراج نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سخت افزاری گران قیمت دارد، مشارکت کنند.
پتانسیل برای حکمرانی بهتر
الگوریتم اثبات سهام وکالتی می‌تواند چارچوبی را برای پیاده‌سازی مکانیزمهای حاکمیت درون‌زنجیره‌ای (on-chain governance) فراهم کند و به دارندگان توکن اجازه می‌دهد تا در مورد پیشنهادات برای ارتقا و اصلاحات شبکه رأی دهند.
معایب اثبات سهام DPos چیست؟
در حالی که مکانیزم اثبات سهام نیابتی مزایایی مانند سرعت و کارایی را ارائه می‌دهد، معایبی نیز دارد:
تمرکزگرایی (Centralization)
این الگوریتم برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها به تعداد محدودی از نمایندگان منتخب متکی است. این تمرکز قدرت می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ زیرا سیستمی غیرمتمرکزتر از آنچه برخی از کاربران می‌خواهند ایجاد می‌کند. منتقدان استدلال می‌کنند که در اینجا تمرکززدایی قربانی مقیاس‌پذیری می‌شود.
آسیب‌پذیری در برابر تبانی
با تعداد محدود نمایندگان، این خطر وجود دارد که گروهی از آنها برای دستکاری شبکه تبانی کنند. این مورد می‌تواند یک حمله مخرب مانند یک حمله ۵۱درصدی یا صرفاً دستکاری تراکنش‌ها در راستای منافع خود که سلامت شبکه را به خطر می‌اندازد، باشد.
نفوذ سهامداران ثروتمند
قدرت رأی‌دادن در DPOS اغلب متناسب با مقدار توکن‌های استیک‌شده است. این مورد می‌تواند منجر به نفوذ نامناسب کاربران یا گروه‌های ثروتمند بر شبکه شود. امکان خرید رأی یا تشکیل کارتل‌های رأی‌گیری وجود دارد که در آن گروه کوچکی با توکن‌های زیادی نتیجه انتخابات را کنترل می‌کند.
کاربران غیرفعال و امنیت شبکه
الگوریتم اثبات سهام نیابتی از کاربران می‌خواهد که با رأی‌گیری به نمایندگان، فعالانه شرکت کنند. اگر کاربران منفعل باشند و رأی ندهند، می‌تواند به بررسی کمتر نمایندگان و در نتیجه یک شبکه کمتر امن منجر شود.
کدام ارزها از اثبات سهام DPos استفاده می‌کنند؟
اثبات سهام نیابتی نسبت به اثبات سهام اصلی کمی خاص‌تر است و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از محبوب‌ترین شبکه‌هایی که از این مکانیزم اجماع استفاده می‌کنند عبارتند از:
ایاس
شبکه ایاس (EOS) که توسط دنیل لریمر (Daniel Larimer) و بلاک وان (Block.one) ایجاد شده یک شبکه یک بلاک چین متن‌باز است که مقیاس‌پذیری با تأخیر کم را ارائه می‌دهد.
ترون
بلاک چین ترون (Tron)، توسط جاستین سان تأسیس شده است. ترون، یک پلتفرم مقرون‌به‌صرفه است که در آن نمایندگان (Super Representatives) یا به اختصار SR نامیده می‌شوند. کاربران، ترون‌های خود را برای رأی‌دادن به SR در هر انتخابات سهام‌گذاری می‌کنند.
سویی
شبکه سویی (Sui)، توسط مهندسان سابق متا توسعه داده شده است. این شبکه، یک بلاک چین غیرمتمرکز است که سرعت بی‌نظیری را با هزینه کم تراکنش ارائه می‌دهد و دارای مجموعه‌ای ثابت از اعتبارسنج‌ها است که دارندگان توکن سویی بر اساس سهم خود انتخاب می‌کنند.
سایر شبکه‌هایی که از این اجماع استفاده می‌کنند عبارتند از آرک (Ark)، هایو (Hive)، الاستوس (Elastos)، لیسک (Lisk)، تزوس (Tezos)، استیم (Steem) و کریدیتز (Credits).
