آیا با افزایش قیمت بیت کوین، گرایش و تمایلات نسبت به این ارز دیجیتال افزایش می‌یابد؟

اغلب با افزایش قیمت اقلام لوکسی مانند آثار هنری و جواهرات، تقاضا برای آنها نیز افزایش می‌یابد. آیا بیت کوین هم چنین رفتاری را می‌بیند؟ حرکات قیمت بیت کوین نشان‌دهنده‌ی این است که هرچه گران‌تر می‌شود، تمایل افراد نیز به این ارز دیجیتال بیشتر می‌شود. از زمان افت بازار، فشار خرید نیز کاهش یافته است و این پدیده حاکی از آن است که کاهش قیمت با کاهش تقاضا نیز مرتبط است.

قیمت بیت کوین می‌تواند در کمتر از یک ساعت هزاران دلار افزایش و یا کاهش یابد. همین حالت برای پروژه‌های کوچکتر ممکن است در عرض چند ثانیه اتفاق بیفتد. اما علیرغم نوسانات آشکار رمز ارزها، روند تمایل و گرایش به پول دیجیتال با سرعت کمتری تغییر می‌کند.

در عین اینکه در گوشه و کنار صنعت ارزهای دیجیتال افرادی وجود دارند که در زمینه‌ی پیش بینی قیمت‌ها تخصص دارند، گروه بسیار کوچکتری از افراد نیز هستند که از منظر اقتصاد رفتاری (behavioral economics)، و به خصوص احساسات پیرامون ارزهای دیجیتال در هنگام افزایش قیمت، به بیت کوین نگاه می‌کنند.

آیا وقتی قیمت بیت کوین افزایش می‌یابد، روند تقاضا نیز از آن تبعیت می‌کند؟ و مهمتر اینکه، آیا وقتی قیمت بیتکوین پایین می‌آید، جذابیت آن نیز با کاهش قیمت کمرنگ‌تر می‌شود؟ در این مقاله، به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت. آیا بیتکوین از نظر اقتصاددانان اصطلاحا یک کالای وبلن (Veblen) یا گیفن (Giffen) است؟

کالای وبلن ‌(Veblen) یا گیفن (Giffen) چیست؟

کالای وبلن معمولاً کالای لوکسی است که با افزایش قیمت، تمایل و گرایش برای آن کالا نیز افزایش می‌یابد. اثر هنری گران‌بها یا برند تجاری لوکسی را تصور کنید. همانطور که قیمت آن افزایش پیدا می‌کند، تقاضا برای آن کالا نیز افزایش می‌یابد. 

این پدیده که برای اولین بار توسط اقتصاددان آمریکایی، تورستین وبلن (Thorstein Veblan)، با هدف مشخص کردن این که چگونه برخی محصولات و کالاها رفتار کاملاً متفاوتی در مقایسه با سایر کالاها دارند، در سال 1899 مطرح شد.

منحنی تقاضای وبلن. منبع تصویر: ویکی‌پدیا.

بر اساس گفته‌ی خالق این نظریه، کالای وبلن منحنی تقاضای رو به بالایی دارد. یعنی با افزایش قیمت، تقاضا برای آن نیز افزایش می‌یابد. این برخلاف آن چیزی است که برای کالاهای رایج اتفاق می‌افتد. اقلام عادی مانند غذا یا اقلام روزمره معمولاً از الگوی مخالف این نظریه پیروی می‌کنند؛ یعنی با افزایش قیمت، تقاضا برای آنها کاهش می‌یابد.

به طور کلی کالای وبلن، کالایی با کیفیت و مطلوب است و داشتن این محصول موقعیت بالایی را در بین افراد هم‌رده به همراه می‌آورد. این کالاها باعث می‌شوند افراد با سطح درآمد پایین به خرید کپی این محصولات روی آورند، که به این فرآیند اصطلاحاً اثر فخرفروشی (snob effect) گفته می‌شود.

ریچارد الیوت (Richard Elliot) در مقاله‌‌ی اکادمیک خود در مورد اعتیاد به مصرف‌گرایی این گونه گفته است:

مصرف‌کنندگان ثروتمند را می‌توان با عواملی سطحی مانند کمیاب بودن، استفاده توسط افراد مشهور و اعتبار آن برند، فریب داد.

در عین حال، یک کالای گیفن نیز رفتار مشابهی با کالای وبلن دارد. با این تفاوت که کالاهای گیفن معمولاً در اکثر جاها و به‌طور گسترده در دسترس قرار دارند. کالاهای گیفن با افزایش تقاضا، شاهد افزایش قیمت هستند، چرا که این کالاها معمولاً اقلام اساسی‌ هستند که یافتن جایگزینی برای آنها دشوار است. مواردی مانند برنج یا قهوه مثال‌های خوبی برای این نوع از کالاها می‌باشند. اما بیت کوین جزو کدام دسته قرار می‌گیرد؟ آیا بیت کوین یک کالای وبلن است یا گیفن؟

بیت کوین: کالای وبلن یا گیفن؟ 

بیتکوین توانسته است هر دو طرف منحنی تقاضا را پوشش دهد: یعنی اینکه هم کالایی مطلوب و هم نامطلوب باشد.

بیت کوین هر دو طرف منحنی تقاضا را پوشش داده است. منبع تصویر: Economicshelp.org

اگر به تاریخچه بیتکوین نگاهی بیندازیم، در هفت سال اول، با وجود آنکه قیمت بیت کوین بطور مداوم افزایش می‌یابد، حجم معاملات این ارز دیجیتال (که از این مورد به عنوان شاخصی برای مطلوبیت استفاده خواهیم کرد) هیچ‌گاه از مرز بالای 100 میلیون دلار در روز عبور نکرده است. همین روند پس از سقوط قیمت بیت کوین در سال 2018 نیز اتفاق افتاده است. همچنین، با اینکه قیمت بیت کوین به 20 هزار دلار رسیده بود، حجم معاملات این ارز دیجیتال همچنان رو به کاهش بود. (علی رغم اینکه توجه رسانه‌ای قابل‌توجهی به سمت بیتکوین جلب شده بود و احتمال بازگشت قیمت بیت کوین به بالاترین حد قبلی خود وجود داشت)

بیت کوین – تقاضای کم، قیمت پایین. منبع تصویر: CoinMarketCap

اگر جلوتر برویم، به آخرین روند گاوی در اواخر سال 2020 و اوایل سال 2021 می‌رسیم، که داستان این دوران کاملاً متفاوت بود. در 18 مارس سال 2020، افت قیمت بیت کوین باعث شد قیمت آن به حدود 5,000 دلار برسد و حجم معاملات آن در حدود 37 میلیارد دلار انجام شود. اما با افزایش قیمت بیت کوین، حجم معاملات آن نیز افزایش یافت.

در ژانویه سال جاری، حجم معاملات آن در 24 ساعت از 100 میلیارد دلار فراتر رفت و چند هفته بعد از آن نیز بالای 80 میلیون دلار باقی‌ماند. اگر این موضوع را با استفاده از شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) بررسی ‌کنیم، درمی‌یابیم که جریان ورودی پول به سمت بیتکوین، نشان از فشار خرید بالا دارد.

شاخص ترس و ترس و طمع. منبع تصویر: Alternative.me

اقتصاددانان رفتاری معتقدند که با بالا رفتن قیمت یک کالای وبلن، مردم تصور می‌کنند که آن کالا از کیفیت بهتری برخوردار است و بنابراین قیمت بالاتر آن را توجیه می‌کند. به علاوه اینکه، کالاهای وبلن به عنوان نمادی از لوکس بودن، مورد توجه مصرف‌کنندگان ثروتمندی قرار می‌گیرند که به تفاوت قیمت کالا بیشتر از کارایی آن اهمیت می‌دهند.

اگر به حرف‌هایی که پیرامون بیت کوین در آن دوره زده شده نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که مارک کوبان (Mark Cuban) از آن به عنوان یک مذهب مالی نام برده است و چندین فرد ثروتمند دیگر نیز از مزایای خرید بیت کوین صحبت می‌کردند. همچنین بازدهی بیت کوین بهتر از هر کلاس دارایی دیگری بود که به بیت کوین وجهه محصول برتر را می‌داد.

همچنین تعداد افرادی که در اینترنت، راه‌های ورود به بازار رمزارزها را جستجو می‌کردند نیز بیشتر شد. طبق یک نظرسنجی که توسط صرافی جمینی (Gemini) انجام شده است، تقریباً 63 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده، طی بوجود آمدن بازار گاوی اخیر، نسبت به ارزهای دیجیتال کنجکاو شده‌اند.

همچنین به راحتی می‌توان مشاهده کرد که فعالیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی با افزایش قیمت‌ها، ارتباطی نزدیک دارند. Lunar Crush، که ابزاری برای تجزیه و تحلیل احساسات در بازار است، نشان می‌دهد که در دوره رشد قیمت بیت کوین، بحث‌ها در مورد این ارز دیجیتال افزایش داشته است.

میزان بحث‌های شبکه‌های اجتماعی در مورد بیت کوین. منبع تصویر: Lunarcrush

بالاخره بیت کوین جزو کدام کالاها قرار می‌گیرد؟ آیا بیتکوین یک کالای وبلن است یا گیفن؟ به سختی می‌توان بیت کوین را در حد یک کالای گیفن پایین آورد، مگر اینکه آن را مستقیماً با رمزارزهای دیگر مقایسه کرد. بیتکوین گسترده‌ترین رمزارزی است که می‌توان آن را خرید کرد و می‌توان ادعا کرد که تنها رمزارزی است که عموم مردم آن را درک می‌کنند. بنابراین، تعویض جایگاه آن با چیز دیگری آسان نیست.

به هر حال، افزایش ارزش بیت کوین، با نام افراد ثروتمندی که ارتباط خود را با بیتکوین علناً اعلام می‌کنند، گره خورده است و همین امر باعث شده است تا بیت کوین بیشتر به عنوان کالایی لوکس معرفی شود که برای کارهای روزمره‌ استفاده نمی‌شود. همانطور که الیوت قبلاً گفته بود: مصرف‌کنندگان ثروتمند را می‌توان با عواملی سطحی مانند کمیاب بودن، استفاده افراد مشهور و اعتبار برند، فریب داد.

از زمان سقوط بازار در ماه مه، آیا از درخشش بیت کوین کمی کاسته شده است؟ با نگاهی به حجم مبادلات، و میزان کاهش افرادی که معاملات نقدی انجام می‌دادند، می‌توان گفت که احساسات نسبت به بازار، کاملاً به سمت «ترس» حرکت کرده است.

اما آیا مردم هنوز در مورد بیت کوین صحبت می‌کنند؟ طبق آمار سایت Lunar Crush، مردم بیش از هر زمان دیگری در مورد آن صحبت می‌کنند. با شروع فصل آلت کوین‌ها، آیا گزینه‌‌ی دیگری در فضای وسیع رمزارزها وجود دارد که بتوان به عنوان کالای وبلن روی آن حساب کرد؟ محبوبیت اخیر اتریوم در میان دارایی‌های قابل انتخاب، حال‌وهوایی مشابه یک کالای وبلن به اتریوم می‌بخشد. دلیل این امر نقش اتریوم به عنوان پلتفرمی برای NFT‌ها و بسیاری از نسخه‌های بعدی آن در سال جاری است. آیا احتمال دارد که بیت کوین رقیبی بر سر محبوب‌ترین بودن، پیدا کرده باشد؟

 ترجمه و جمع‌آوری: تیم خرید و فروش بیتکوین صرافی ارز دیجیتال همتا پی