راهنمای تمرکز در رمزارزها؛ هر کوین چگونه متمرکز می‌شود؟

اگر مدتی است که در بازار ارزهای رمزنگاری هستید، از مخالفت این حوزه با هر نوع تمرکز، مثل بانک‌ها، دولت‌ها و یا حتی صرافی‌های متمرکز رمزارزها، به خوبی آگاه هستید. اما چرا عموما جامعه رمزارزها مخالف تمرکز است؟

در این مقاله با مفهوم ارزهای رمزنگاری شده متمرکز آشنا می‌شویم و ضمن بررسی ویژگی‌هایی که باعث متمرکز شدن کوین‌ها می‌شوند همچنین نگاهی کوتاه به مفهوم تمرکز زدایی نیز خواهیم داشت.

فلسفه تمرکززدایی چیست؟

برای شناخت بهتر موضوع ابتدا لازم است که ریشه ایجاد ارزهای رمزگذاری شده یعنی عدم تمرکز را درک کنیم. این ایده به طور کلی با سیستم‌های متمرکزی که بشریت به آن عادت کرده است، مغایرت دارد. اساساً، هر موجودیت واحدی که کنترل کاملی در مدیریت یک سیستم داشته باشد، به عنوان یک نهاد متمرکز شناخته می‌شود و آن اکوسیستمی که کنترل می‌شود به عنوان یک سیستم متمرکز است. دولت‌ها متمرکز هستند، زیرا قدرتِ ایجاد، حفظ و حذف قوانین حاکم را دارند. همچنین، بانک‌ها (و به طور خاص بانک‌های مرکزی) متمرکز هستند، چرا که سیستم پولی را به عنوان هسته اصلی اقتصاد کنترل می‌کنند. یا بنگاه‌ها نیز متمرکز هستند، زیرا مدیرعامل آخرین حرف را در مورد اتخاذ هرگونه سیاست و قوانین شرکت در کسب سود حداکثر می‌زند.

تمرکززدایی به توزیع قدرت و انتقال کنترل از یک نهاد مرکزی و معتبر به عموم مردم در یک شبکه اطلاق می‌شود.

رمزارزها یا اصطلاحا کریپتوکارنسی‌ها و فناوری زیربنایی آنها یعنی بلاک چین مخالف هر نوع کنترل متمرکز است. در این سیستم، همه شرکت‌کنندگان قادرند تا در مدیریت اظهار نظر کرده و در یک سیستم باز به صورت شفاف مشارکت کنند.

ویژگی‌های یک سیستم غیرمتمرکز چیست؟

قبل از اینکه به کوین‌های متمرکز بپردازیم، باید مفهوم عدم تمرکز (decentralization) را به خوبی درک کنیم. براساس نظریه‌ ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، بنیانگذار اتریوم، سیستم‌های غیرمتمرکز به 3 دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. غیرمتمرکز به لحاظ سیاسی: هیچ نهاد واحدی بلاک چین را کنترل نمی‌کند.
2. غیر متمرکز به لحاظ معماری: هیچ نقطه ‌متمرکزی برای خرابی وجود ندارد (یک سیستم متمرکز در صورت خرابی بخشی از آن، دیگر کار نمی‌کند یا به خطر می‌افتد.)
3. غیرمتمرکز به لحاظ منطقی: شبکه با موارد مشترک (مجموعه داده‌ها) موافقت می‌کند؛ مانند یک کامپیوتر جمعی واحد رفتار می‌کند.

بنابراین، سیستم‌های بلاکچین برای ایجاد مکانیزمی پایدار و مقاوم در برابر حملات به صورت سیستم‌هایی باز و تغییرناپذیر ایجاد شده‌اند. اولین ارز رمزنگاری شده غیرمتمرکز بیت کوین برای ایجاد جایگزینی مناسب در برابر سیستم پولی متمرکز ایجاد شد که به کاربران امکان می‌دهد بدون نیاز به واسطه‌ها (بانک‌ها و سیستم‌های پرداخت) پول خود را انتقال دهند. ماهیت غیرمتمرکز بیت کوین مزایای زیادی دارد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با آن‌ها به چند مورد اشاره می‌کنیم:

• کارمزد تراکنش پایین: هزینه تراکنش ارزهای رمزنگاری شده در مقایسه با هزینه‌های هنگفتی که توسط واسطه‌ها دریافت می‌شود بسیار کمتر است.
• زمان تأیید سریع: تراکنش ارزهای رمزنگاری شده کاربران به هر مقصدی در دنیا تنها چند دقیقه زمان می‌برد. در صورتی که انجام تراکنش‌ها در بانک‌ها ممکن است چند روز به طول بی‌انجامد. این امر به ویژه هنگام انجام معاملات بین‌المللی بسیار مهم است.
• امنیت: سیستم‌های غیرمتمرکز کمتر دچار نقص می‌شوند. همچنین، حمله به یک سیستم غیرمتمرکز به دلیل کمبود نقاط حساس مرکزی بسیار هزینه‌بردار است. 
• شفافیت و تغییرناپذیری: کاربران می‌توانند تمام تراکنش‌ها را تایید کنند و در تاریخچه بلاک چین زمان دقیق، مقدار و طرفین هر معامله را ببینند. همچنین می‌توان اطمینان داشت که همه معاملات قابل تغییر یا اصلاح نیستند.

از همان ابتدا تمرکززدایی یکی از ویژگی‌های مشترک دنیای ارزهای رمزنگاری شده بوده است. بنابراین، مخالفت نسبت به تمرکز -یا هر شکلی از آن- در جامعه ارزهای رمزنگاری شده بسیار زیاد است.

در ادامه نگاهی به اشکال مختلف تمرکز در دنیای ارزهای رمزنگاری شده می‌اندازیم.

انواع تمرکز در ارزهای رمزنگاری شده

به صورت کلی، تمرکز در زمینه ارزهای رمزنگاری شده به دو صورت وجود دارد:

1. تمرکز در مالکیت توکن‌های از قبل استخراج شده

شاید بارزترین ویژگی یک ارز رمزنگاری شده متمرکز این باشد که اکثر عرضه آن متعلق به یک نهاد واحد است. معمولا این ارزها توسط یک نهاد (شرکت یا بنیاد) ایجاد می‌شوند و کوین‌ها در وهله اول ایجاد می‌شوند. اگر این نهاد یک شرکت انتفاعی باشد، تمرکز آن آشکارتر خواهد بود. داشتن مالکیت در عرضه کوین به یک نهاد، قدرت بیشتری در کنترل و مدیریت کل شبکه می‌بخشد. از این رو، این روش با یک شرکت متمرکز که تمام جنبه‌های عملکرد و مدیریت خود را کاملاً کنترل می‌کند تفاوتی ندارد. 

علاوه بر این، احتمال متمرکز شدن توکن‌هایی که از قبل استخراج می‌شوند بیشتر است. زیرا، در ابتدای کار کل عرضه توکن ایجاد شده است و در آینده امکان ایجاد توکن‌های بیشتری وجود نخواهد داشت. این امر کاملاً در تضاد با کوین‌هایی از جمله بیت کوین و اتریوم است. در این کوین‌ها استخراج‌کنندگان (ماینرها) این فرصت را دارند تا از طریق فرآیند استخراج، کوین‌های بیشتری به دست آورند.

در این زمینه، می‌توان ریپل (XRP) را مثال زد، که ریپل لبز (Ripple Labs)، شرکت پرداختی که ریپل را ایجاد کرده است، و بنیانگذاران آن تقریباً 60 درصد از کل عرضه از قبل استخراج شده این کوین را در اختیار دارند. این بدان معنی است که تنها بخش کمی از XRP در اختیار عموم مردم است. این موضوع توسط انجمن ارزهای رمزنگاری شده نکته‌ای منفی است. زیرا، با عدم تمرکز در ارزهای رمزنگاری شده مغایرت دارد.

2. تمرکز در استخراج (ماینینگ)

تمرکز در استخراج، به دو صورت ممکن است:

الف) نودهای متمرکز

این دسته از تمرکز به میزان تعلق نودها (Node) به خود پروژه اشاره دارد. اگر اکثریت یا تمام نودها متعلق به نهاد ایجادکننده کوین باشد، این کوین به عنوان کوین متمرکز شناخته می‌شود. از آنجایی که در هر زنجیره بلوکی برای تأیید و اعتبارسنجی تراکنش‌ها، به نود نیاز است، اگر بلاک چینی بیشتر توسط نودهای یک نهاد واحد کنترل شود، یکپارچگی و باز بودن شبکه را به خطر می‌اندازد. این امر باعث می‌شود بلاک چین از طرف نهاد کنترل‌کننده یا طرف‌های خارجی مانند شرکت‌های دولتی مستعد تاثیرپذیری و دخالت قرار گیرد. علاوه بر این، بلاک چینی که توسط یک نهاد کنترل می‌شود، در معرض خطر حمله نقطه‌ای (a single-point-of-attack) قرار می‌گیرد. در صورتی که نودها خراب یا خاموش شوند، کل شبکه تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

پروژه نئو (NEO) از کوین‌هایی است که فقط 7 نود اعتبارسنج دارد و همه آن‌ها توسط تیم نئو کنترل می‌شوند. اگرچه نئو اعلام کرده است که تمرکززدایی در نقشه راه آن‌ها به تدریج حاصل می‌شود، اما وضعیت فعلی آن متمرکز است. اگر بیش از یک سوم نودها آفلاین شوند، اجماع اتفاق نخواهد افتاد و بلاک چین خاموش می‌شود. به عبارت دیگر، در هر زمان بیش از 3 نود از 7 نود نئو نمی‌توانند آفلاین شوند.

هر چه تعداد نودهایی که توسط یک نهاد کنترل می‌شوند بیشتر باشد، تمرکز بیشتر می‌شود. 

ب) تمرکز در قدرت هش

به توان محاسباتی نودهای موجود در شبکه قدرت هش می‌گویند. تمرکز در قدرت هش هنگامی اتفاق می‌افتد که اکثر قدرت محاسباتی به یک نهاد واحد و متمرکز تعلق داشته باشد. در صورتی که حداقل 51 درصد از ماینرها قدرت هش را به دست بگیرند، به عنوان حمله 51 درصد شناخته می‌شوند و می‌توانند از تأیید معاملات جدید جلوگیری کنند و استخراج بلاک‌های جدید را به انحصار خود درآورند (و تمام منافع را حفظ کنند). در این صورت، هرگونه مسدود کردن معاملات در اختیار آن‌ها بوده و در خطرناک‌ترین حالت، می‌توانند کوین‌ها را دو بار خرج کنند. این حمله امنیت و تغییرناپذیری بلاک چین را به خطر می‌اندازد.

دو بار خرج کردن یک کوین باعث می‌شود که یک کوین دو بار پرداخت شود. در این عملیات متقلبانه دارنده می‌تواند یک کپی از توکن دیجیتالی ایجاد کرده و در حالی که نسخه اصلی آن را نزد خود نگه می‌دارد، نسخه کپی را برای فرد دیگری ارسال می کند.

نمونه‌ای از «حمله 51 درصد»  در ماه مه 2018، برای بیت کوین گلد (یک هاردفورک از بیت کوین) اتفاق افتاد. در این حمله سوء استفاده‌کنندگان مقدار زیادی از قدرت هش بیت کوین گلد را بدست گرفتند و برای چندین روز کوین‌ها دو بار خرج شد. آنها در این حمله موفق شدند بیش از 18 میلیون دلار بیت کوین گلد سرقت کنند.

هر چه قدرت هش نهاد کنترل‌کننده بیشتر باشد، تمرکز نیز بیشتر می‌شود

نتیجه‌گیری: تمرکز در ارزهای دیجیتال

برای آنکه یک ارز رمزنگاری شده را متمرکز دانست شرایط مختلفی وجود دارد. در حقیقت ارزهای رمزنگاری شده در ابتدا با فلسفه عدم تمرکز ایجاد شده‌اند و جامعه هرگونه مغایرت با این ایدئولوژی را با بدبینی نظاره می‌کند. قطعاً راهکارهای متمرکز مزایایی دارد -مانند عملکرد، مقیاس‌پذیری و ثبات- و یک نگاه دقیق را تضمین می‌کند، اما در نهایت، ورود و مشارکت در جامعه ویژگی مهمی است که ارزهای رمزنگاری شده و فناوری بلاک چین ارائه می‌دهند.